Mathematics in the interwar period in Central-Eastern Europe. The report on an international research project for the years 2018–2020
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.21.026.14057Słowa kluczowe:
sprawozdanie z międzynarodowego projektu badawczego, historia społeczności matematycznych i szkół matematycznych, dwudziestolecie międzywojenne, Europa Środkowo-WschodniaAbstrakt
Matematyka w dwudziestoleciu międzywojennym w Europie Środkowo-Wschodniej. Raport z międzynarodowego projektu badawczego za lata 2018–2020
W artykule zaprezentujemy najważniejsze wyniki międzynarodowego projektu badawczego The impact of WWI on the formation and transformation of the scientific life of the mathematical community, który w latach 2018–2020 był wspierany przez Czech Science Foundation i skupił prace dziesięciu badaczy z pięciu krajów (Czechy, Polska, Słowacja, USA i Ukraina), którzy współpracowali z historykami matematyki i matematykami z innych krajów europejskich. Przedstawimy nasze motywacje związane z powstawianiem projektu, przygotowania metodyczne i doświadczenia zawodowe, które wykorzystały międzynarodowy skład zespołu i jego wieloletnią współpracę, unikatowe doświadczenia i stałą pracę nad źródłami archiwalnymi, jak również dorobek naukowy. Przedstawimy wybór naszych ogólnych kierunków badawczych, pytania badawcze oraz zaprezentujemy główne tematy badawcze projektu. Podamy najważniejsze wyniki prac projektowych (książki, artykuły, wykłady na zaproszenie organizatorów konferencji, prezentacje na krajowych i zagranicznych konferencjach i seminariach oraz targach książki, wystawy, popularyzacje wyników wśród uczniów, nauczycieli, matematyków, historyków nauki i osób interesujących się matematyką i jej historią). Dokonamy analizy przyszłych korzyści, jakie projekt stworzył np. nowe platformy dla kolejnych międzynarodowych badań i współpracy oraz odkrycie nowych, interesujących pytań badawczych, problemów i planów.
Bibliografia
Archiv Maskil 2021. Available online: https://www.bejtsimcha.cz/archiv-maskil.
Aubin, David; Goldstein, Catherine 2014: The War of Guns and Mathematics: Mathematical Practices and Communities in France and its Western Allies Around World War I. Series History of Mathematics, Volume 42. Providence, RI: American Mathematical Society, 351 pages, ISBN 9781470414696.
Bálint, Vojtech 2019: Lipót Fejér (1880–1959). Obzory matematiky, fyziky a informatiky 48 (4), pp. 11–17 (Slovak).
Bálint, Vojtech 2020a: Hungarian Mathematics Development Stimuli. Antiquitates Mathematicae 14, pp. 39−53. Available online: https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/antiquitates-mathematicae/article/view/7050.
Bálint, Vojtech 2020b: Ferenc Kárteszi. Obzory matematiky, fyziky a informatiky 49 (2), pp. 23–26 (Slovak).
Bálint, Vojtech 2020c: Rátz László – učitel’ géniov [Rátz László – Teacher of Geniuses]. Obzory matematiky, fyziky a informatiky 49 (4), pp. 22−28 (Slovak).
Bálint, Vojtech 2020d: Pál Erdős trochu inak [Pál Erdős – A Little Differently]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 65 (4), pp. 253–260 (Slovak). The article will be available online in 2021 at https://dml.cz/handle/10338.dmlcz/148479.
Bálint, Vojtech; Bečvářová, Martina 2020: Otto Varga – maďarsko-německý matematik a Praha [Otto Varga – Hungarian-German Mathematician and Prague]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 65, nr. 1, pp. 36−55 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/148115/PokrokyMFA_65-2020-1_4.pdf.
Bečvář, Jindřich 2007: Z historie lineární algebry [From the History of Linear Algebra]. Series Dějiny matematiky [History of Mathematics], Volume 35. Praha: Matfyzpress, 519 pages, ISBN 978-80-7378-036-4 (Czech). Available online: https://dml.cz/handle/10338.dmlcz/400920.
Bečvář, Jindřich 2016: 37. mezinárodní konference historie matematiky [The 37th International Conference on History of Mathematics]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 61(3), pp. 248−249 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/145850/PokrokyMFA_61-2016-3_6.pdf.
Bečvář, Jindřich 2020: 39. mezinárodní konference historie matematiky [The 39th International Conference on History of Mathematics]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 65(3), pp. 191−192 (Czech).
Bečvář, Jindřich; Bečvářová, Martina 2019: Matematika v období 1918 až 1950 [Mathematics in the Period 1918 to 1950], pp. 467–491. In Kraus Ivo et al. 2019: Věda v českých zemích. Dějiny fyziky, geografie, geologie, chemie a matematiky [Science in the Czech Lands. History of Physics, Geography, Geology, Chemistry and Mathematics]. Praha: Česká technika – nakladatelství ČVUT, 556 pages, ISBN 978-80-01-06557-0 (Czech).
Bečvář, Jindřich; Bečvářová, Martina 2020a: Jarník’s Notes of the Lecture Course Allgemeine Idealtheorie by B. L. van der Waerden (Göttinten 1927/1928). Series History of Mathematics as its volume 64. Prague: Matfyzpress, 251 pages, ISBN 978-80-7378-418-8. Available online: https://dml.cz/handle/10338.dmlcz/404406.
Bečvář, Jindřich; Bečvářová, Martina (eds.) 2020b: Matematický svět mezi válkami [The Mathematical World between Wars]. Volume 65, Series History of Mathematics, České vysoké učení technické v Praze, Ústav aplikované matematiky Fakulty dopravní ČVUT, Praha, 352 pages, ISBN 978-80-01-06792-5 (Czech). The book will be soon available online: https://dml.cz/handle/10338.dmlcz/400597.
Bečvář, Jindřich; Bečvářová, Martina 2021: Dopady první světové války na matematickou komunitu ve střední Evropě, Univerzita třetího věku 2020/2021 [The Impact of WWI on the Mathematical Community in the Central Europe, University for Senior 2020/2021] (Czech). Available online: https://www.fd.cvut.cz/personal/becvamar/U3V-2020-2021-b.
Bečvářová, Martina 2016: Matematika na Německé univerzitě v Praze v letech 1882 až 1945 [Mathematics at the German University in Prague from 1882 until 1945]. Praha: Karolinum, 404 pages + 42 pictures, ISBN 978-80-246-3182-0 (Czech).
Bečvářová, Martina 2018a: Saly Ruth Struik, 1894–1993. The Mathematical Intelligencer 40 (4), pp. 79–85
Bečvářová, Martina 2018b: Zrod Mezinárodní komise pro vzdělávání matematyce a její aktivity v letech 1908–1939 [Birth of the International Commission for Mathematics Education and its Activities in 1908–1939]. Obzory matematiky, fyziky a informatiky 47 (2), pp. 1–24 (Czech).
Bečvářová, Martina 2018c: Gerhard Hermann Waldemar Kowalewski and His Two Prague Periods. Antiquitates Mathematicae 12, pp. 111–159. Available online: https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/antiquitates-mathematicae/article/view/6386.
Bečvářová, Martina 2019a: Doktorky matematiky na univerzitách v Praze 1900–1945 [Female Doctors of Mathematics at the Universities of Prague 1900–1945]. Praha: Univerzita Karlova v Praze, Nakladatelství Karolinum, 274 pages, ISBN 978-80-246-3991-8 (Czech).
Bečvářová, Martina 2019b: František Velísek (1877–1914). Jak zahynul v první světové válce? [František Velísek (1877–1914). How Did He Die in the First World War?]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 64, nr. 3, pp. 161–181 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147885/PokrokyMFA_64-2019-3_4.pdf.
Bečvářová, Martina 2020: Women and Mathematics at the Universities in Prague. [In:] E. Kaufholz, N. M. R. Oswald (eds.) 2020: Against All Odds − Women’s Ways to Mathematical Research since 1800. Series Women in the History of Philosophy and Sciences, Volume 6. Springer Nature Switzerland AG, xxi + 319 pages, ISBN 978-3-030-47609-0, pp. 73−111.
Bečvářová, Martina (ed.) 2021: The Development of Mathematics Between the World Wars. Case Studies, Examples and Analysis. London – Singapore: World Scientific, 624 pages, ISBN 978-1-78634-930-9.
Bečvářová, Martina; Netuka, Ivan 2018: Cesta ke vzniku Fieldsovy medaile [Tracing the Origins of the Fields Medal]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 63, nr. 1, pp. 13–27 (Czech). Available online (paid access): https://www.dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147206/PokrokyMFA_63-2018-1_2.pdf.
Bečvářová, Martina; Netuka, Ivan 2019: Dopady první světové války na mezinárodní spolupráci matematiků [The Impact of the First World War on the International Cooperation of Mathematicians]. Praha: České vysoké učení technické v Praze, Česká technika – nakladatelství ČVUT, 240 pages, ISBN 978-80-01-06540-2 (Czech).
Brizzi, Gian Paolo; Signori, Elisa (eds.) 2017: Minerva armata. Le università e la Grande guerra. Bologna: CLUEB Casa editrice, X + 258 pages, ISBN 978-88-491-5540-2.
Centro interuniversitario per la storia delle università italiane – CISUI 2016: Minerva armata. Le università e la Grande guerra – Convegno internazionale. Available online: https://www.academia.edu/29776552/Minerva_armata_Le_universit%C3%A0_e_la_Grande_guerra_Convegno_internazionale.
Czech Science Foundation 2020. Available online: https://gacr.cz/en/.
Dickstein Forum 2019. Available online: http://pau.krakow.pl/index.php/pl/aktualnosci-2/1557-dickstein-forum.
Domoradzki, Stanisław; Stawiska, Margaret 2015a: Distinguished Graduates in Mathematics of Jagiellonian University in the Interwar Period 1918–1925. Technical Transactions – Fundamental Sciences, Issue NP 2, pp. 99–115.
Domoradzki, Stanisław; Stawiska, Margaret 2015b: Distinguished Graduates in Mathematics of Jagiellonian University in the Interwar Period. Part II: 1926–1939. Technical Transactions – Fundamental Sciences, Issue NP 2, pp. 117–141.
Domoradzki, Stanisław; Stawiska Margaret 2018: Polish Mathematicians and Mathematics. In World War I. Part I: Galicia (Austro-Hungarian Empire). Studia Historiae Scientiarum 17, pp. 23–49. DOI: 10.4467/2543702XSHS.18.003.9323. Available online: https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/SHS.18.003.9323/6795.
Domoradzki, Stanisław; Stawiska, Margaret 2019: Polish Mathematicians and Mathematics in World War I., Part II. Russian Empire. Studia Historiae Scientiarum 18, pp. 55–92. DOI: 10.4467/2543702XSHS.19.004.11010. Available online: https://ojs.ejournals.eu/SHS/article/view/6903/6830.
Domoradzki, Stanisław 2020: Dickstein Forum. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 65(1), pp. 167–169 (Polish). Available online: https://www.ejournals.eu/KHNT/2020/1-2020/art/16338/.
Domoradzki, Stanisław ; Stawiska, Margaret; Zarichnyi, Michael 2021: O znaczeniu Księgi Szkockiej. W 85. rocznicę jej założenia / On the importance of the Scottish Book. On the 85th anniversary of its foundation. Komisja Historii Nauki PAU, 17 lutego 2021. Available online: https://zenodo.org/record/4588879#.YNmZ-yBR2Uk.
Duda, Roman 2014: Pearls from a Lost City. The Lvov School of Mathematics. Providence, RI: American Mathematical Society, 231 pages, ISBN 9781470410766.
Duda, Roman 2018: One Hundred Years of the Polish Mathematical Society. Antiquitates Mathematicae 12, pp. 3–30. Available online: https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/antiquitates-mathematicae/article/view/6422.
Duren, Peter L.; Askey, Richard A.; Merzbach Uta C. 1988–1989: A Century of Mathematics in America. Part I.–III. Series History of Mathematics. Providence, RI: American Mathematical Society, 477 + 585 + 675 pages, ISBN 0-8218-0124-4, 0-8218-0130-9, 0-8218-0136-8.
Goldstein, Catherine; Gray, Jeremy; Ritter, Jim (eds.) 1996: L’Europe mathématique – mythes, histories, identités. Paris: Edition de la Maison des Sciences de l’Homme, 575 pages, ISBN 9782735106851.
Janout, Zdeněk 2019: I. Kraus a kol.: Věda v českých zemích: Dějiny fyziky, geografie, geologie,chemie a matematiky [I. Kraus et all.: History of Physics, Geography, Geology, Chemistry and Mathematics]. Rozhledy matematicko-fyzikální 94(4), pp. 52–54 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/148017/Rozhledy_094-2019-4_7.pdf.
Jubileuszowy Zjazd Matematyków Polskich w stulecie PTM 2019: Available online: https://100latptm.matinf.uj.edu.pl/wystawa-o_matematyce.php.
Koudela, Libor; Veselý, Jiří 2018: Felix Hausdorff (1868–1942). Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 63 (2), pp. 108–124 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147327/PokrokyMFA_63-2018-2_4.pdf.
Mazliak, Laurent; Tazzioli, Rossana (eds.) 2021: Mathematical Communities in the Reconstruction After the Great War 1918–1928. Trajectories and Institutions. Series Trends in the History of Science. Brikhäuser, Springer Nature Switzerland AG, 363 pages, ISBN 978-3-030-61682-3.
Netuka, Ivan 1995: Mezinárodní matematické kongresy a Fieldsovy medaile [International Congresses of Mathematicians and Fields Medals]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 40 (3), pp. 124–129 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/139061/PokrokyMFA_40-1995-3_3.pdf.
Netuka, Ivan 2018: Cesta k pojmu kompaktního operátoru [Journey to the Concept of a Compact Operator]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 63 (3), pp. 153–174 (Czech). Available online: https://www.dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147441/PokrokyMFA_63-2018-3_1.pdf.
Netuka, Ivan 2020: Lebesgue’s Criticism of Carl Neumann’s Method in Potential Theory. Archive for History of Exact Sciences 74, pp. 77−108.
Pier, Jean-Paul (ed.) 1994: Development of Mathematics 1900–1950. Lectures from the Symposium held in Luxembourg, June 1992. Basel: Birkhäuser Verlag, 734 pages, ISBN 9783034891141.
Slavík, Antonín 2007: Product Integration, Its History and Applications. Series History of Mathematics, Volume 29. Prague: Matfyzpress, 147 pages, ISBN 80-7378-006-2. Available online: https://dml.cz/handle/10338.dmlcz/401129.
Slavík, Antonín 2018a: Hallova věta, její aplikace a historie [Hall’s Marriage Theorem, Its Applications and History]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 63 (3), pp. 175–195 (Czech). Available online: https://www.dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147443/PokrokyMFA_63-2018-3_2.pdf.
Slavík, Antonín 2018b: 38. mezinárodní konference historie matematiky [The 38th International Conference on History of Mathematics]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 63(3), pp. 227–228 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147446/PokrokyMFA_63-2018-3_5.pdf.
Slavík, Antonín 2019a: Unbiased Version of Hall’s Marriage Theorem in Matrix Form. The American Mathematical Monthly 126( 9), pp. 835–837.
Slavík, Antonín 2019b: Martina Bečvářová a Ivan Netuka: Dopady první světové války na mezinárodní spolupráci matematiků [Martina Bečvářová and Ivan Netuka: The Impact of the First World War on the International Cooperation of Mathematicians]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 64(2), pp. 123–124 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147807/PokrokyMFA_64-2019-2_6.pdf.
Springer 2020: Springer against all odds women’s ways to mathematical research since 1800. Available online: https://www.springer.com/gp/book/9783030476090.
Suzuki, Jeff 2009: Mathematics in Historical Context. Washington, DC: Mathematical Association of America Spectrum, The Mathematical Association of America, 409 pages, ISBN 9780883855706.
Tesařík, Bohumil 2020: Historie přírodních věd v českých zemích [History of Nature Sciences in the Czech Lands] (Czech). Available online: https://www.3pol.cz/cz/rubriky/recenze/2527-historie-prirodnich-ved-v-ceskych-zemich.
.38th International Conference on History of Mathematics 2018. Available online: https://www.fd.cvut.cz/personal/becvamar/konference/konference-2018/index.html.
.39th International Conference on History of Mathematics 2020. Available online: https://www.fd.cvut.cz/personal/becvamar/konference/index.html.
Trkovská, Dana 2019: Martina Bečvářová: Doktorky matematiky na univerzitách v Praze 1900–1945 [Martina Bečvářová: Female Doctors of Mathematics at the Universities of Prague 1900–1945]. Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 64(2), pp. 125−126 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/147807/PokrokyMFA_64-2019-2_6.pdf.
Vekerdi, László 1996: A Tudománynak háza vagyon [Science Has a Home]. Budapest: Magyar Tudománytörténeti Intézet, Piliscsaba, 227 pages (Hungarian).
Veselý, Jiří 2020: Otto Eduard Neugebauer (1899–1990). Pokroky matematiky, fyziky a astronomie 65 (1), pp. 19−35 (Czech). Available online: https://dml.cz/bitstream/handle/10338.dmlcz/148114/PokrokyMFA_65-2020-1_3.pdf.
World Science 2021: Available online: https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/q0273.
Wystawa “O matematyce i matematykach w 100-lecie PTM” 2019: Available online: http://www.jrm2019.pl/rok-matematyki-w-senacie-rp/wystawa-omatematyce-i-matematykach-w-100-lecie-polskiego-towarzystwamatematycznego/.
Wystawa w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej – O Matematyce i Matematykach w stulecie Polskiego Towarzystwa Matematycznego 2019: Available online: https://www.ur.edu.pl/uniwersytet/aktualnosci/wystawa-w-senacie-rzeczypospolitej-polskiej-o-matematyce-i-matematykach-w-stulecie-polskiegotowarzystwa-matematycznego,20571?print=pdf.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Martina Bečvářová, Stanisław Domoradzki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
