Władysław Szafer as a palaeobotanist
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.21.007.14038Słowa kluczowe:
Władysław Szafer, badania paleobotaniczne, historia botaniki, Polska, okres międzywojenny, XX wiekAbstrakt
Władysław Szafer jako paleobotanik
Władysław Szafer (1886–1970) był jednym z najwybitniejszych polskich botaników pierwszej połowy XX w. Jednym z jego głównych obszarów zainteresowań była paleobotanika. Uprawiał ją ponad 60 lat. Początkowo badał flory czwartorzędowe (plejstocen i holocen). Od końca lat trzydziestych XX w. poszerzył swe zainteresowania na flory trzeciorzędowe (neogeńskie). Opublikował co najmniej 80 różnego rodzaju prac związanych z paleobotaniką. Sporo z nich nadal ma wartość naukową, a nie tylko historyczną. Równie długotrwała, różnorodna i ważna, szczególnie dla nauki w Polsce, była jego działalność w zakresie paleobotaniki na polu organizacyjnym, dydaktycznym i redakcyjnym. Z pewnością dzięki swojej aktywności przyczynił się do szybkiego rozwoju paleobotaniki w Polsce, zarówno w aspekcie badań, jak i w zakresie kadry paleobotaników. Celem niniejszego artykułu jest podsumowanie rezultatów paleobotanicznej działalności Władysława Szafera z perspektywy 50 lat, które upłynęły od jego śmierci.
Bibliografia
Andrews, Henry Nathaniel 1980: The fossil hunters. In Search of Ancient Plants. Ithaca and London: Cornell University Press. ISBN-10 080141248X, ISBN-13 978-0801412486.
AZ [Alicja, Zemanek] 2015: Szafer Władysław (23 VII 1886, Sosnowiec – 16 XI 1970, Kraków). [In:] B. Orłowski (sci. ed.). Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki. T. 4, S–Ż. ISBN 9788375455700, ISBN 9788375455724, ISBN 9788376298283, ISBN 9788376298320, ISBN 9788386062287, ISBN 9788386062973. Warszawa: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN, Instytut Pamięci Narodowej, pp. 206–209.
Bobrowska, Jadwiga 1972: Sekcja Paleobotaniczna (1955–1970). [In:] H. Barycz, L. Karpowiczowa editors. 50 lat Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Wrocław: Zakład narodowy im. Ossolińskich. (ser.: “Monografie z Dziejów Nauki i Techniki”, vol. 77), pp. 135–136.
Bocheński, Tadeusz Antoni 1939: On the Structure of Sigillarian Cones and the Mode of their Association with their Stems. (Budowa sygilariowych szyszek sporofilowych i sposób ich umieszczenia na pniu). Wydawnictwa Śląskie – Prace Geologiczne 7, pp. 1–28.
Brzozowski, Stanisław 1971: Władysław Szafer 1886–1970. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 16(3), pp. 595–602.
Czarnocki, Jan; Samsonowicz, Jan 1913: Przyczynek do poznania cechsztynu w granicach wyżyny Świętokrzyskiej. (Sprawozdanie tymczasowe). Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności. Dział B. Nauki Biologiczne 53 (ser. 3, vol. 13), pp. 273–290.
Dyakowska, Jadwiga 1929: Historja torfowiska na Czerwonem pod Nowym Targiem w świetle analizy pyłkowej. Analyse pollinique et histoire de la tourbière “na Czerwonem” près Nowy Targ en Pologne. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej [Polskiej Akademji Umiejętności] 63, pp. 129–150.
Dyakowska, Jadwiga 1936a: Analiza pyłkowa torfu z przedhistorycznej maty, znalezionej w Łączyńskiej Hucie w pow. Kartuskim. Wiadomości Archeologiczne 14, pp. 92–95.
Dyakowska, Jadwiga 1936b: Interglacjał w Poniemuniu pod Grodnem. Interglacial in Poniemuń near Grodno. Starunia 14, pp. 1–11.
Erdtman, Gunnar 1943: An Introduction to Pollen Analysis. (A new series of plant science books, vol. 12). Waltham, Mass.: Chronica Botany Company. 2nd edn (1992) edited by Siwert Nilsson and Joseph Praglowski. Copenhagen: Munksgaard, p. 239.
Iversen, Johannes 1941: Landnam i Danmarks Stenalder: En pollenanalytisk Undersøgelse over det første Landbrugs Indvirkning paa Vegetationsudviklingen (Dansk tekst 7–59, Engl. text 60–65). Danmarks Geologiske Undersøgelse II.række 66, pp. 1–68. (reprinted 1964).
Jaroń, Bronisław 1933: Analiza pyłkowa interglacjału z Żydowszczyzny koło Grodna. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 9, pp. 147–183.
Jaroń, Bronisław 1938: Szczątki roślinne z wczesnego okresu żelaznego w Biskupinie (Wielkopolska). [In:] J. Kostrzewski editor. Gród prasłowiański w Biskupinie w powiecie żnińskim. Poznań: Drukarnia Uniwersytetu Poznańskiego, pp. 104–132.
Köhler, Piotr 2002a: Botanika w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności. Botany at the Academic Society of Cracow, Academy of Sciences and Letters and the Polish Academy of Sciences and Letters (1815–1952). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, ser.: Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności. vol. 2. ISBN 83-88857-19-3.
Köhler, Piotr 2002b: Leksykon Botaników Polskich. Dictionary of Polish Botanists. 44. Franciszek Tondera. Wiadomości Botaniczne 46(3/4), pp. 100–103.
Köhler, Piotr 2004: Bibliografia botaniki w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1818–1952–2000).
Bibliography of botany at the Academic Society of Cracow, Academy of Sciences and Letters and the Polish Academy of Sciences and Letters (1818–1952–2000). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN. ISBN 83-89648-14-8.
Köhler, Piotr 2009a: Szafer Władysław Józef, krypt. W.S. (1886–1970). Polski Słownik Biograficzny vol. 46, pp. 401–407.
Köhler, Piotr 2009b: Szaferowa (Jentys-Szaferowa) z Jentysów Janina Maria (1895–1983). Polski Słownik Biograficzny vol. 46, pp. 407–409.
Köhler, Piotr; Zemanek, Alicja 1995: Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Informator. Kraków: Instytut Botaniki UJ. ISBN 83-233-0868-3.
Kozłowska, Aniela 1920: O zbożach kopalnych z okresu neolitu w Polsce. Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Polskiej Akademji Umiejętności, Dział B. Nauki Biologiczne 60 (ser. 3, vol. 20), pp. 1–20.
Kozłowska, Aniela 1933: Ukształtowanie utworów dyluwjalnych i flora driasowa z okolic Milowic i Makoszów. [In:] Z badań and dyluwjum Śląska. Katowice: Wydawnictwa Muzeum Śląskiego w Katowicach, Dział III no. 6, p. 3–45.
Kulczyński, Stanisław 1932: Die altdiluvialen Dryasfloren der Gegend von Przemyśl. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 9(1–2), pp. 237–299. Cyfrowe Repozytorium PTB. Available online (13.06.2021): https://pbsociety.org.pl/journals/index.php/asbp/article/view/7527.
Kulczyński, Stanisław 1939: Torfowiska Polesia. Die Moore des Polesie–gebietes. Kraków: Nakładem autora, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Vol. I, pp. I–X, 1–394. 1940: Torfowiska Polesia. Die Moore des Polesie–gebietes. Kraków: Nakładem autora, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Vol. II, pp. I–VIII, 395–777.
Kuźniar, Wiktor 1908: Eocen tatrzański. Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej [Akademii Umiejętności] 42 part III, pp. 25–57.
Kuźniar, Wiktor 1910: Eocen Tatr i Podhala. I. Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej [Akademii Umiejętności] 44 part IV, pp. 26–76.
Mamakowa, Kazimiera 2003: Zarys historii badań paleobotanicznych czwartorzędu w Polsce. [In:] E. Zastawniak, editor. Paleobotanika na przełomie wieków. Ser.: “Botanical Guidebooks” vol. 26. ISBN 83-89648-01-6, ISSN 1642-5005, pp. 41–64.
Nowak, Jan 1907: Kopalna flora senońska z Potylicza. Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności. Dział B. Nauki Biologiczne 47 (ser. 3, vol. 7), pp. 1–27.
Nowak, Jan 1912: Naukowe wyniki wyprawy do Sichota–Alin. Cz. IV. O mioceńskich szczątkach roślinnych z Sichota–Alin. Wissenschaftliche Ergebnisse der Expedition nach dem Sichota–Alin. IV. Über miozäne Pflanzenreste aus dem Sichota–Alin. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série A: Sciences Mathématiques. Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse, Reihe A: Mathematische Wissenschaften 1912(6), pp. 632–634.
Ralska-Jasiewiczowa, Magdalena; Latałowa, Małgorzata; Wasylikowa, Krystyna; Tobolski, Kazimierz; Madeyska, Ewa; Wright, Herbert E. Jr.; Turner, Charles editors. 2004: Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. ISBN 8389648237.
Reymanówna, Maria 1971: Paleobotanika. [In:] S. Skowron, W. Ostrowski, A. Tejchma, editors. Biologia XX wieku. Vol. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, pp. 137–155.
Reymanówna, Maria 1986: Marian Raciborski – ojciec polskiej paleobotaniki. Marian Raciborski – the father of Polish Palaeobotany. [In:] J. Kornaś editor. Marian Raciborski. Studia nad życiem i działalnością naukową. De Mariani Raciborski vita et scriptis. Uniwersytet Jagielloński – Varia 210. ISBN 83-01-07342-X, pp. 111–134.
Rühle, Edward 1972: Władysław Szafer (1886–1970). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 42(4), pp. 437–442
Rydzewski, Bronisław 1913: O wieku warstw węglowych Zagłębia Krakowskiego. Sur l’âge des couches houillères du bassin carbonifère de Cracovie. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles. Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse, Reihe B: Biologische Wissenschaften 1913(7), pp. 538–565.
Rzączyński, Gabriel 1721: Historia naturalis curiosa Regni Poloniae, Magniducatu Lituaniae […]. Sandomiriae: Typis Collegii Soc. Jesu.
Szafer, Władysław 1911: Tymczasowa wiadomość o znalezieniu flory starodyluwialnej na Wołyniu. [Über eine alt-diluviale Flora in Krystynopol in Wolhynien]. Kosmos 36(3/6), pp. 337–338.
Szafer, Władysław 1912: O florze dryasowej z pod Krystynopola. Eine Dryas-Flora bei Krystynopol in Galizien. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles. Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse, Reihe B: Biologische Wissenschaften 1912(8), pp. 1103–1123.
Szafer, Władysław 1914a: Anatomiczny rozbiór drzew i krzewów mamutowego szybu w Staruni [Anatomical analysis of trees and bushes of the mammoth shaft in Starunia]. [In:] Wykopaliska Staruńskie. Dzieło zbiorowe. Kraków: nakładem Muzeum im. Dzieduszyckich, vol. 15, pp. 34–36.
Szafer, Władysław 1914b: Anatomische Bestimmung der diluvialen Holzreste von Ludwinów. [In:] A. J. Żmuda Fossile, Flora des Krakauer Diluviums. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles. Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse, Reihe B: Biologische Wissenschaften 1914(2), pp. 209–352.
Szafer, Władysław 1928: Zarys stratygrafji polskiego dyluwjum na podstawie florystycznej. Entwurf einer Stratigraphie des polnischen Diluviums auf floristischer Grundlage [An outline of the stratigraphy of the Polish Diluvium on a floristic basis]. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 5, pp. 21–33.
Szafer, Władysław 1935: The Significance of Isopollen Lines for the Investigation of the Geographical Distribution of Trees in the post-glacial Period. Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles (I) 1935 no. 8–10,
pp. 235–239.
Szafer, Władysław 1946a: Epoka lodowa [The Ice Age]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Szafer, Władysław 1946b: Flora plioceńska z Krościenka n/Dunajcem. I. Część ogólna. Polska Akademja Umiejętności. Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego. Dział B 72 (ser. 3, vol. 32)(1), pp. 1–162.
Szafer, Władysław 1947: Flora plioceńska z Krościenka n/Dunajcem. II. Część opisowa. Polska Akademja Umiejętności. Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego. Dział B 72 (ser. 3, vol. 32)(2), pp. 1–213.
Szafer, Władysław 1950: Epoka lodowa [The Ice Age]. 2nd edition. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Szafer, Władysław 1952: Stratygrafia plejstocenu Polski na podstawie florystycznej [Stratigraphy of the Pleistocene of Poland on a floristic basis]. Annales Societatis Geologorum Poloniae 22(1), pp. 1–99.
Szafer, Władysław 1954: Plioceńska flora okolic Czorsztyna i jej stosunek do plejstocenu [Pliocene flora of Czorsztyn area and its relationship to the Pleistocene]. Instytut Geologiczny. Prace vol. 11.
Szafer, Władysław 1961: Mioceńska flora ze Starych Gliwic na Śląsku [Miocene flora from Stare Gliwice in Silesia]. Instytut Geologiczny. Prace vol. 33.
Szafer, Władysław 1967: Moje publikacje (1908–1965). Studia i materiały z Dziejów Nauki Polskiej, ser. B Historia Nauk Biologicznych i Medycznych 13, pp. 103–144.
Szafer, Władysław 1973: Wspomnienia przyrodnika. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szafer, Władysław; Jaroń, Bronisław 1935: Pleistoceńskie jezioro pod Jasłem. Pleistocene Lake near Jasło in Poland. Starunia 8, pp. 1–20.
Szafer, Władysław; Kostyniuk, Mikołaj 1952: Zarys paleobotaniki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szafer, Władysław; Kostyniuk, Mikołaj 1962: Zarys paleobotaniki. 2nd edition. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tondera, Franciszek 1888: Rzut oka na florę kopalną formacyi węglowej w W[ielkiem] Ks[ięstwie] Krakowskiem. Kosmos (Lwów) 13, pp. 143–150.
Zastawniak, Ewa; Köhler, Piotr 2001: Polskie badania paleobotaniczne trzeciorzędu. Polish palaeobotanical research of the Tertiary. Ser.: “Botanical Guidebooks” vol. 25. ISBN 83-854444-81-5, ISSN 1642-5006.
Zejszner, Ludwik 1850: Opis geologiczny pokładu siarki w Swoszowicach pod Krakowem. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 20 (ser. II, vol. 5) 1, pp. 38–51.
Zemanek, Alicja 2000: Władysław Szafer (1886–1970) botanik, fitogeograf, paleobotanik, współtwórca ochrony przyrody. [In:] A. Zemanek editor. Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Część I: Biografie uczonych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. ISBN 83-7188-322-8, pp. 185–197.
Zemanek, Alicja 2015: Nie poszedł na zapowiedziany wykład... [He did not attend the announced lecture...] Alma Mater special issue 179, pp. 40–45.
Zemanek, Alicja 2016: Władysław Szafer (1886–1970) – klasyk polskiej botaniki – Władysław Szafer (1886–1970) – the classic of Polish botany. Wiadomości Botaniczne 60(1/2), pp. 1–18.
Zerndt, Jan 1934: Les mégaspores du Bassin Houiller Polonais. [Les couches anticlinales]. Ière partie. Comité des Publications Silesiennes – Travaux Géologiques 1, pp. 1–56.
Zerndt, Jan 1937: Les mégaspores du Bassin Houiller Polonais. IIère partie. [Le groupe marginal]. Comité des Publications Silesiennes – Travaux Géologiques 3, pp. 1–78.
Żmuda, Antoni J. 1914: Roślinność kopalna dyluwium krakowskiego. Fossile Flora des Krakauer Diluviums. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles. Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse, Reihe B: Biologische Wissenschaften 1914(2), pp. 209–352.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Piotr Köhler
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
