Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925
DOI:
https://doi.org/10.4467/23921749SHS.16.010.6153Keywords:
history of physics, philosophy of science, philosophy in science, philosophy of physics, Special Theory of Relativity, General Theory of Relativity, Albert Einstein, Ernst Mach, Bronislaw Biegeleisen, Maksymilian T. Huber, Stanislaw Loria, Zygmunt ZawirskiAbstract
A centenary of Einstein’s General Theory of Relativity brings forward some questions with regard to the impact of Einstein’s theory on philosophy. This theory, and the chronologically earlier Special Theory of Relativity, have had many important philosophical implications. In Poland they provoked interesting philosophical discussions before WWII. The history of those discussions reveals numerous noteworthy facts concerning the relationships between mathematics, physics and philosophy.
A case study of the reception of the Special and General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925 focuses on the peculiar specificity of exact sciences and philosophy in Polish Galicia. The concept of “philosophy in science” coined by Michael Heller is particularly suitable for describing this specificity.
The article begins with a short overview of the early reception of the Special Theory of Relativity in Kraków. Next, it shows how the discussions during the 10th and 11th Congresses of Polish Physicians and Natural Scientists (Lwów 1907, Kraków 1911) influenced the reception of the STR. What is also discussed are the roots of the specificity of the reception in Lwów, i.e. the influence of the considerations about the foundations of mechanics and a public philosophical debate around Einstein’s theories. In order to demonstrate how different the reception of these theories was in Kraków, a description is provided of a methodological debate between S. Zaremba and T. Banachiewicz. Some notes are also added about the concurrent styles of philosophy of science (philosophy of nature). The article ends with conclusions about the specificity of Kraków’s and Lwów’s styles of philosophy in science.
This study reveals that in this period Einstein’s theories significantly stimulated philosophical considerations in Poland. These considerations have become an important supplement to the scientific activity in Kraków and Lwów.
Author Biography
Paweł Polak, The Pontifical University of John Paul II in Kraków, Faculty of Philosophy
References
Banachiewicz, Tadeusz 1923: Uwagi krytyczne nad rozprawą prof. dr. St. Zaremby: „Teorja względności wobec faktów stwierdzonych doświadczeniem i spostrzeżeniem”. Rocznik Astronomiczny Obserwatorium Krakowskiego 2, pp. 136–144.
Banach, Stefan 1938: Mechanika: w zakresie szkół akademickich. Cz. 1. Monografie Matematyczne. Seria Polska, t. 8. Warszawa: s.n.
Bażański, Stanisław 2005: Powstawanie i wczesny odbiór szczególnej teorii względności. Postępy Fizyki 56, pp. 253–261, 262–268.
Biegeleisen, Bronisław 1901: Rozwój pojęcia ruchu w mechanice (cz. I). Przegląd Filozoficzny 4, pp. 306–328.
Biegeleisen, Bronisław 1902a: Rozwój pojęcia ruchu w mechanice (cz. II). Przegląd Filozoficzny 5, pp. 17–35.
Biegeleisen, Bronisław 1902b: U podstaw mechaniki (Z powodu książki J.B. Stalla The concepts and Theories of modern Physics). Czasopismo Techniczne 20, pp. 40–41, 56–58.
Biegeleisen, Bronisław 1911: Idee Brzozowskiego. Widnokręgi 2(3,4–5), pp. 75–80, 98–105.
Böttcher, Lucjan 1902: Kilka uwag z powodu artykułu p. Bronisława Biegeleisena „U podstaw mechaniki”. Czasopismo Techniczne 20, pp. 147–148.
Böttcher, Lucjan 1905: Kilka uwag o zasadzie bezwładności. Czasopismo Techniczne 23, pp. 237–240, 253–255, 269–271.
Einstein, Albert 1905: Zur Elektrodynamik bewegter Körper. Annalen der Physik 322(10), pp. 891–921.
Heller, Michał 1986: Jak możliwa jest „filozofia w nauce”? Studia Philosophiae Christianae 22(1), pp. 7–19.
Heller, Michał 2011: Philosophy in Science: An Historical Introduction. Heidelberg-Dordrecht-London-New York: Springer. ISBN 978-3-642-17704-0.
Heller, Michał; Mączka, Janusz 2007: Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. [In:] Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Kraków-Tarnów: OBI-Biblos. ISBN978-83-7332-429-9, pp. 5–40.
Hoffmann, Dieter 2006: Einsteins Berlin: auf den Spuren eines Genies. Weinheim: Wiley-VCH. ISBN 978-3-527-40596-1.
Huber, Maksymilian Tytus 1920a: Albert Einstein i jego teorja [cz. 1]. Słowo Polskie 25(520), pp. 3–4.
Huber, Maksymilian Tytus 1920b: Albert Einstein i jego teorja [cz. 2]. Słowo Polskie 25(522), pp. 2–4.
Huber, Maksymilian Tytus 1920c: Albert Einstein i jego teorja [cz. 3]. Słowo Polskie 25(524), pp. 3–4.
Huber, Maksymilian Tytus 1920d: Albert Einstein i jego teorja [cz. 4]. Słowo Polskie 25(526), pp. 2–4.
Huber, Maksymilian Tytus 1920e: Albert Einstein i jego teorja [cz. 5]. Słowo Polskie 25(528), pp. 2–4.
Huber, Maksymilian Tytus 1921: Czas, przestrzeń, materja i kosmos w świetle Einsteinowskiej teorji względności. Wykłady w Polskiem Towarzystwie przyrodników im. Kopernika we Lwowie w styczniu 1921 r. Kosmos t. 46, pp. 19–74.
Huber, Maksymilian Tytus 1925: Rola teoryi względności w ewolucyi fundamentalnych pojęć mechaniki. Lwów: Nakł. Towarzystwa Naukowego. Available online: Polska Klasyka Naukowa i Techniczna w Sieci: http://www.rownajwgore.pl/rola_teorii_wzglednosci.htm (retrieved: 06/08/2016).
Laub, Jakub 1907: Optyka ciał ruchomych. [In:] Sprawozdanie z posiedzeń naukowych X Zjazdu lekarzy i przyrodników polskich. Edited by W. Sieradzki. Lwów: wyd. komitet gospodarczy zjazdu, p. 12.
Laub, Jakub 1908: Przyczynki do elektrodynamiki ciał ruchomych. Prace Matematyczno-Fizyczne 19, pp. 63–75.
Loria, Stanisław 1921a: Względność i grawitacya: teorya A. Einsteina. 1. wydanie. Lwów: nakł. H. Altenberga.
Loria, Stanisław 1921b: Eter i materja. Wykład wygłoszony podczas inauguracji roku akademickiego 1920/1921 w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie dnia 1. marca 1921.Lwów: nakł. H. Altenberga.
Mach, Ernst 1883: Die Mechanik in ihrer Entwickelung: Historisch kritisch dargestellt. Leipzig: Brockhaus.
Merczyng, Henryk 1911: O zasadzie względności w pojęciu czasu i przestrzeni. Hypotezy Lorentza i Einsteina [cz. 3]. Wszechświat 30, pp. 690–693.
Pais, Abraham 2005: „Subtle is the Lord”: the science and the life of Albert Einstein. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280672-7.
Poincaré, Henri 1900: La théorie de Lorentz et le principe de réaction. Archives néerlandaises des sciences exactes et naturelles 5, pp. 252–278.
Polak, Paweł 2006: Skąd wziął się krakowski styl uprawiania filozofii przyrody? [In:] Wyzwania racjonalności. Księdzu Michałowi Hellerowi współpracownicy i uczniowie. Edited by S. Wszołek, R. Janusz. Kraków: OBI–WAM, pp. 439–449.
Polak, Paweł 2007: Zygmunta Zawirskiego refleksje filozoficzne nad teorią względności. [In:] Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Edited by M. Heller, J. Mączka, P. Polak, M. Szczerbińska-Polak. Kraków-Tarnów: OBI-Biblos, pp. 305–320.
Polak, Paweł 2011a: Wpływ poglądów Henriego Poincarégo na recepcję szczególnej teorii względności na ziemiach polskich przed 1939 r. Kwartalnik Historii Naukii Techniki 56(2), pp. 283–308.
Polak, Paweł 2011b: 19th Century Beginnings of the Kraków Philosophy of Nature. [In:] Philosophy in Science. Methods and Applications. Edited by B. Brożek, J. Mączka, W.P. Grygiel. Kraków: Copernicus Center Press, ISBN 978-83-62259-25-0, pp. 325–333.
Polak, Paweł 2012: „Byłem Pana przeciwnikiem [profesorze Einstein]...”: relatywistyczna rewolucja naukowa z perspektywy środowiska naukowo-filozoficznego przedwojennego Lwowa.Kraków: Copernicus Center Press. ISBN 978-83-62259-32-8.
Polak, Paweł 2013: Augusta Witkowskiego filozoficzna droga do fizyki relatywistycznej. Studia z Filozofii Polskiej 8, pp. 137–158.
Polak, Paweł 2014a: Rola wpływów filozofii europejskiej w procesie recepcji teorii względności w Krakowie i we Lwowie w latach 1905–1925. [In:] Filozofia polska na tle filozofii europejskiej w XX w. Edited by M. Woźniczka. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza. ISBN 978-83-7455-404-6, pp. 47–64.
Polak, Paweł 2014b: Rola refleksji filozoficznych Stanisława Zaremby w kontekście sporu o podstawy teorii względności. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 59(4), pp. 55–73.
Polak, Paweł 2015: Stanisława Zaremby filozoficzna koncepcja nauki. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 60(4), pp. 97–128.
Pyenson, Lewis 1987: The relativity revolution in Germany. [In:] The Comparative Reception of Relativity. Edited by T.F. Glick. Dordrecht-Boston et al.: D. Reidel Publishing Company. ISBN 978-94-010-8223-5, pp. 59–111.
Rowe, David E. 2006: Einstein’s allies and enemies: debating relativity in Germany, 1916–1920. [In:] Interactions Mathematics, Physics and Philosophy, 1860–1930. Edited byV.F. Hendricks, D.J. Hyder. “Boston Studies in the Philosophy of Science” 251. Dordrecht: Springer. ISBN 978-1-4020-5195-1. Available online: http://public.eblib.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=323834(retrieved:06/09/2016).
Schlicker, Wolfgang 1979: Geneza sporów wokół Alberta Einsteina w Niemczech w latach 1920–1922/3. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 24, pp. 789–804.
Schlick, Moritz 1917: Raum und Zeit in der gegenwärtigen Physik. Zur Einführung in das Verständnis der Allgemeinen Relativitätstheorie. Berlin: Verlag von Julius Springer.
Stallo, John B. 1882: The Concepts and Theories of Modern Physics. New York: D. Appleton and Company.
Stallo, John B. 1901: Die Begriffe und Theorien der modernen Physik. Nach der 3. Auflage des englischen Originals übersetzt und herausgegeben von dr. Hans Kleinpeter. Mit einem Vorwort von Ernst Mach. Kleinpeter, H., transl. Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth.
Stepa, Jan 1927: Co każdy inteligent powinien wiedzieć o teorji Einsteina. Gazeta Kościelna 34, pp. 137–140, 149–152, 162–164.
Sułkowska, Maria 1920a: Einstein a Newton [cz.1]. Czas73(34), pp. 2–3.
Sułkowska, Maria 1920b: Einstein a Newton [cz. 2]. Czas 73(35), pp. 2–3.
Średniawa, Bronisław 1979: Teoria względności na Uniwersytecie Jagiellońskim w pięćdziesięcioleciu 1909–1959. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 24(4), pp. 759–788.
Średniawa, Bronisław 1985: Recepcja teorii względności w Polsce. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 30(3–4), pp. 555–584.
Średniawa, Bronisław 1986: Współpraca matematyków, fizyków i astronomów w Uniwersytecie Jagiellońskim w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Zeszyty Naukowe UJ.Prace Fizyczne 803(25), pp. 53–82.
Średniawa, Bronisław 1987: The Reception of the Theory of Relativity in Poland. [In:] The Comparative Reception of Relativity. Edited by T.F. Glick. “Boston Studies in thePhilosophy of Science” 103. Dordrecht-Boston et al.: D. Reidel Publishing Company. ISBN 978-94-010-8223-5, pp. 327–350.
Średniawa, Bronisław 2001: Recepcja szczególnej i ogólnej teorii względności w Polsce. [In:] Recepcja w Polsce nowych kierunków i teorii naukowych. Edited by A. Strzałkowski.Kraków: PAU, pp. 223–243.
Średniawa, Bronisław 2006: Scientific and Personal Contacts of Polish Physicists with Einstein. Concepts of Physics 3, pp. 385–427.
Tatarkiewicz, Władysław 1998: Historia filozofii. Tom III. Filozofia XIX wieku i współczesna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-08650-5.
Van Dongen, Jeroen 2007: Reactionaries and Einstein’s Fame: „German Scientists for the Preservation of Pure Science”, Relativity, and the Bad Nauheim Meeting. Physics in Perspective 9, pp. 212–230.
Witkowski, August 1901: Uwagi o kilku zasadach współczesnej fizyki. Kosmos t. XXVI, pp. 1–14.
Witkowski, August 1903: Eter. Przegląd Polski 147, pp. 312–323.
Woleński, Jan 1985: Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-05334-8.
Wolski, Wacław 1920a: W obronie absolutu (Z dyskusji nad teorją Einsteina) [cz.1]. Słowo Polskie25(587), pp. 3–4.
Wolski, Wacław 1920b: W obronie absolutu (Z dyskusji nad teorją Einsteina) [cz. 2]. Słowo Polskie25(589), pp. 3–4.
Wolski, Wacław 1920c: W obronie absolutu (Z dyskusji nad teorją Einsteina) [cz. 3]. Słowo Polskie25(590), pp. 3–4.
Wolski, Wacław 1920d: W obronie absolutu (Z dyskusji nad teorją Einsteina) [cz. 4]. Słowo Polskie25(591), p. 3.
Wolski, Wacław 1920e: W obronie absolutu (Z dyskusji nad teorją Einsteina) [cz. 5]. Słowo Polskie25(592 [własc. 593]), pp. 3–4.
Wróblewski, Andrzej Kajetan 2006a: Einstein i fizyka 100 lat temu. Postępy Fizyki 57(4), pp. 148–156.
Wróblewski, Andrzej Kajetan 2006b: Einstein and Physics Hundred Years Ago. Acta Physica Polonica B 37(1), pp. 11–30.
Wrzoł, Ludwik ks. 1926: Teorya względności a eksperyment Michelsona. Przegląd PowszechnyCLXIX(507), pp. 294–303.
Zachariewicz, Julian 1920: Teorja relatywności i Albert Einstein. Słowo Polskie 25(470), pp. 1–2.
Zaremba, Stanisław 1920: Le caractère propre et la portée de la Physique. Scientia 28, pp. 353–362.
Zaremba, Stanisław 1922a: La Théorie da la Relativité et les faits observés. Journal de Mathématiquespures et appliquées 1, pp. 105–139.
Zaremba, Stanisław 1922b: Teorja względności wobec faktów stwierdzonych doświadczeniem. Dodatek do Rocznika Polskiego Towarzystwa Matematycznego 1, pp. 1–39.
Zaremba, Stanisław 1922c: Essai sur la mise au point de la théorie de la relativité. Scientia 31, pp. 341–346.
Zaremba, Stanisław 1922d: Stosunek teorji względności do doświadczeń i spostrzeżeń. Przegląd Pedagogiczny 2, pp. 141–148.
Zaremba, Stanisław 1922e: Sur la conception relativiste de l’espace. Comptes Rendus Hebdomaaires des Séances de l’Academie des Sciences 174, pp. 1416–1418.
Zaremba, Stanisław 1923: O stosunku wzajemnym fizyki i matematyki. [In:] Poradnik dla samouków. Matematyka. Uzupełnienia do tomu pierwszego. Warszawa, pp. 131–167.
Zaremba, Stanisław 1937: Réflexion sur la méthode en mathématique et en physique. [In:] Travaux du IXe Congrès international de philosophie, Congrès Descartes. Hermann, pp. 42–48.
Zawirski, Zygmunt 1920: Refleksje filozoficzne nad teorją względności. Przegląd Filozoficzny 23, pp. 343–366.
Zawirski, Zygmunt 1921a: Relatywizm filozoficzny a fizykalna teorja względności. Lwów: Self-published.
Zawirski, Zygmunt 1921b: Rzecz o „obronie absolutu” [cz.1]. Słowo Polskie 26(19), p. 3.
Zawirski, Zygmunt 1921c: Rzecz o „obronie absolutu” [cz. 2]. Słowo Polskie 26(21), pp. 3–4.
Zawirski, Zygmunt 1921d: Czas i przestrzeń w przedstawieniu wielkich filozofów [cz.1]. Słowo Polskie 26(41), pp. 3–4.
Zawirski, Zygmunt 1921e: Czas i przestrzeń w przedstawieniu wielkich filozofów [cz. 2]. Słowo Polskie 26(43), pp. 3–4.
Zawirski, Zygmunt 1921f: Czas i przestrzeń w przedstawieniu wielkich filozofów [cz. 3]. Słowo Polskie 26(45), p. 3.
Zawirski, Zygmunt 1923: Metoda aksjomatyczna a przyrodoznawstwo [cz.1]. Kwartalnik FilozoficznyI, pp. 508–545.
Zawirski, Zygmunt 1924a: Metoda aksjomatyczna a przyrodoznawstwo [cz. 2]. Kwartalnik Filozoficzny II, pp. 1–58.
Zawirski, Zygmunt 1924b: Metoda aksjomatyczna a przyrodoznawstwo [cz. 3]. Kwartalnik Filozoficzny II, pp. 129–157.
Zawirski, Zygmunt 1924c: Związek zasady przyczynowości z zasadą względności. Kwartalnik Filozoficzny II, pp. 397–419.
Zawirski, Zygmunt 1936: Ľévolution de la notion du temps. Kraków: PAU (skład główny Gebethner i Wolff).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2016 Paweł Polak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
