Komunistyczne jubileusze jako symfonia władzy i nauki (przypadek Bułgarii)
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.17.012.7713Słowa kluczowe:
historia nauki, relacja nauka-władza, Bułgaria, komunizm, tradycja cyrylo-metodejska, Bułgarska Akademia NaukAbstrakt
W artykule zostaje podjęta kwestia relacji między władzą i nauką z punktu widzenia problematyki pamięci kulturowej. Przedmiotem uwagi są jubileusze cyrylo-metodejskie w okresie komunizmu w Bułgarii w kontekście zjawiska funkcjonalizacji narracji narodocentrycznej i rozwoju nowej historiografii narodowej. Postawione zostaje pytanie o to, jak Bułgarska Partia Komunistyczna (jako instytucja polityczna) i Bułgarska Akademia Nauk (jako instytucja naukowa) współpracują w celu zbudowania nowej wizji społeczeństwa. Za szczególny wyraz tej strategii uznany zostaje jubileusz 1969 roku: 1100 lat od śmierci Konstantyna-Cyryla Filozofia (tj. św. Cyryla), 100 lat od powstania Bułgarskiej Akademii Nauk i 25 lat od Rewolucji (tj. przejęcia władzy w Bułgarii przez Partię Komunistyczną). Punktem odniesienia są wystąpienia działaczy partyjnych oraz prace uznanych naukowców (historyków i literaturoznawców), podporządkowane komunistycznej rytualności jubileuszowej i służące wykazaniu bezpośredniego związku między władzami komunistycznymi a dziedzictwem cyrylo-metodejskim. W artykule zaproponowana zostaje interpretacja tej relacji w świetle prawosławnej koncepcji symfonii władzy, traktowanej jako metafora relacji między władzą świecką i duchową.
Biogram autora
Ewelina Drzewiecka - Cyrillo-Methodian Research Centre – BAS
Bibliografia
Angelov, Dimitar 1969: Venets varkhu nadgrobnata plocha na Kiril Filosof. Istoricheski pregled 4, pp. 156–157.
Arendt, Hannah 1979: The Origins of Totalitarianism. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich.
Assmann, Aleida 2008: Canon and Archive. In: Cultural Memory Studies. Ed. A. Erll, A. Nünning. Berlin–New York: De Gruyter, pp. 97–108.
Assmann, Aleida 2011: Cultural Memory and Western Civilization: Functions, Media, Archives. New York: Cambridge University Press.
Assmann, Jan 2006: Religion and Cultural Memory. Stanford: Stanford University Press.
Baeva, Iskra 2007: Lata sześćdziesiąte – kryzys tożsamości narodowej w Europie Wschodniej. In: Integracja i tożsamość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej na przestrzeni dziejów. Red. E. Znamierowska-Rakk. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, pp. 187–202.
Balbus, Stanisław 1996: Między stylami. Kraków: Universitas.
Bourdieu, Pierre 1984: Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste. Harvard University Press.
Bozhkov, Stoyko 1969: Balgarska akademiya na naukite. Kratak ocherk. 1869–1969. Sofiya: BAN.
Chichovska, Vesela 1995: Politikata sreshtu prosvetna traditsiya. Sofiya: Universitetsko izdatelstvo “Sv. Kliment Okhridski”.
Connerton, Paul 1989: How Societies Remember. Cambridge: Cambridge University Press.
Deloto na Konstantin-Kiril Filosof 1972: Godina na svetovnata proslava 1969. Sbornik. Red. D. Angelov i dr. Sofiya: Nauka i izkustvo.
Dzhevietska, Evelina 2016a: Yubileynite sbornitsi kato svideteli na epokhata. Kam vaprosa za retseptsiya na Kirilo-Metodievskata traditsiya v modernata balgarska kultura. In: 100 godini kirilometodievistikata v BAN. Identifitsirane na evreyski i khristiyanski modeli v literaturata. Red. S. Barlieva, N. Gancheva, S. Ruzer, pp. 122–137. [“Kirilo-Metodievski studii” 25].
Dzhevietska, Evelina 2016b: Moderno i populyarno. Za yubileyniya obraz na sv. Metodiy v balgarskata kultura prez XX vek. Starobalgarska literatura 53–54, pp. 195–214.
Dzhevietska, Evelina 2017: Prinosat na uchenicite ili sotsialisticheskiyat diskurs po sluchay Kirilo-Metodievite yubilei v Balgariya. In: Kliment Ochridský a jeho prínos pre slovanskú a európsku kultúru. Еd. P. Žeňuch, S. Nikolova. Bratislava-Sofia: Veda, pp. 157–171.
Elenkov, Ivan 2008: Kulturniyat front. Balgarskata kultura prez epohata na komunizma – politichesko upravlenie, ideologicheski osnovaniya, istitutsionalni rezhimi. Sofiya: Institut za izsledvane na blizkoto minalo.
Eliade, Mircea 1954: Cosmos and History. The Myth of the Eternal Return. New York: Harper & Brothers.
Ellul, Jacques 1965: Propaganda: The Formation of Men’s Attitudes. New York: Knopf.
Georgiev, Emil 1972: Deloto na Kiril i Metodiy – prinos na balgarskiya narod v obshtoslavyanskoto i obshtoevropeyskoto istorichesko razvitie. In: Deloto na Konstantin-Kiril Filosof. Godina na svetovnata proslava 1969. Sbornik. Red. D. Angelov i dr. Sofiya: Nauka i izkustvo, pp. 111–126.
Ghodsee, Kristen 2009: Symphonic Secularism: Eastern Orthodoxy, Ethnic Identity and Religious Freedoms in Contemporary Bulgaria. Anthropology of East Europe Review 27, pp. 227–252.
Górny, Maciej 2007: Przede wszystkim ma być naród: marksistowskie historiografie w Europie Środkowo-Wschodniej. Warszawa: TRIO.
Gramsci, Antonio 1971: Selections from the Prison Notebooks. New York: International Publishers.
Ilarion [Arkhimandrit] 1969: Chestvuvane na Kiril i Metodiy v Rim. Slavyani 4, pp. 12–13.
Istoriya 1971: Istoriya na Balgarskata akademiya na naukite: 1869–1969. Sofiya: BAN.
Istoriya 2015: Istoriya na Balgarskata akademiya na naukite, vol. 1. 1869–1947. Sofiya: BAN.
Istoriya 2017: Istoriya na Balgarskata akademiya na naukite, vol. 2. 1947–2014. Sofiya: BAN.
Kalaitzidis, Pantelis 2013: Church and State in the Orthodox World From the Byzantine “Symphonia” and Nationalized Orthodoxy, to the Need of Witnessing the Word of God in a Pluralistic Society. In: Religioni, libertà, potere: atti del Convegno internazionale filosofico-teologico sulla libertà religiosa. Ed. E. Fogliadini. Milano: Vita e pensiero, pp. 39–74.
Kalinova, Evgeniya 2011: Balgarskata kultura i politicheskiyat imperativ (1944–1989). Sofiya: Paradigma.
Kalinova, Evgeniya 2014: Komunisticheskata partia i inteligentsiyata v Balgariya (1944–1989). In: Istoriya, koyato se usmikhva. Sbornik v pamet na prof. Rumyana Kusheva. Sofiya: Paradigma, pp. 168–178.
Kertzer, David I. 1988: Ritual, Politics, and Power. Yale University Press. Khristov, Khristo 2012: Za parvi pat. Stenogramata ot plenuma na TsK na BKP za slivane na Balgariya sas SSSR. Chast 1. Dokumenti – TsK na BKP. Available online: http://desebg.com/2011-01-13-09-24-01/735--1 (retrieved 12/05/2017).
Khristova, Nataliya 2000: Vlast i inteligentsiya. Balgarskata 1968 godina. Istoricheski pregled 5–6, pp. 205–225.
Konstantin-Kiril Filosof 1969: Konstantin-Kiril Filosof. Yubileen sbornik po sluchay 1100-godishninata ot smartta mu. Red. B. Angelov i dr. Sofiya: BAN.
Konstantin-Kiril Filosof 1971: Konstantin-Kiril Filosof. Dokladi ot simpoziuma, posveten na 1100-godishninata ot smartta mu. Red. P. Dinekov. Sofiya: BAN.
Lefort, Claude 1986: The Political Forms of Modern Society: Bureaucracy, Democracy, Totalitarianism. Cambridge: Polity Press.
Matev, Pavel 1972: Na bratyata Kiril i Metodiy vsenarodna priznatelnost. In: Deloto na Konstantin-Kiril Filosof. Godina na svetovnata proslava 1969. Sbornik. Red. D. Angelov i dr. Sofiya: Nauka i izkustvo, pp. 54–57.
Mechev, Konstantin 1969: Kiril i Metodiy. Istoricheski izvori i literaturni pametnici. Sofiya: Narodna prosveta.
Meyendorff, John 1983: Byzantine Theology: Historical Trends and Doctrinal Themes. New York: Fordham University Press.
Naydenova, Desislava 2010: Prouchvaniya po kirilometodievistikata v Balgarskata akademiya na naukite do 1945 g. Palaeobulgarica 4, pp. 3–17.
Naydenova, Desislava 2011: Kirilo-Metodievoto delo i balgarskiyat natsionalen ideal (1878–1944). In: Kirilo-metodievskoto kulturno nasledstvo i natsionalna identichnost. Red. S. Nikolova, P. Zhenyukh, S. Barlieva. Sofiya: Kirilo-Metodievski nauchen centar – BAN, pp. 266–267. [“Kirilo-Metodievski studii” 20.]
Naydenova, Desislava 2017а: Kirilo-metodievskoto delo i sazdavane na istoricheska pamet w sotsialisticheska Balgariya. In: Kliment Ochridský a jeho príno pre slovanskú a európsku kultúru. Еd. P. Žeňuch, S. Nikolova. Bratislava-Sofia: Veda, pp. 137–157.
Naydenova, Desislava 2017b: “V imeto na Kiril i Metodiy”. Kirilo-Metodievskata ideya i sotsialisticheska propaganda. Slavia Meridionalis 17. Available online: https://doi.org/10.11649/sm.1349; https://ispan.waw.pl/journals/index.php/sm/ article/view/sm.1349/2879.
Osęka, Piotr 2007: Rytuały stalinizmu: oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956. Warszawa: TRIO.
Pavlov, Todor 1969: Bezsmartno slavyansko i obshtochoveshko kulturno delo. Slovo, proizneseno na mezhdunaroden simpozium, posveten na 1100-godishninata ot smartta na Konstantin-Kiril Filosof, Sofiya, 21 do 23 may 1969 g. Sofiya: Nauka i izkustvo.
Petrov, Metodiy 1969: Mezhdunaroden simpozium za Konstantin-Kiril Filosof. Istoricheski pregled 4, pp. 157–161.
Pipes, Richard 1980: The Formation of the Soviet Union; Communism and Nationalism 1917–1923. Cambridge: Harvard University Press.
Rabotnichesko Delo 1969a: 1100 godini ot smartta na Konstantin-Kiril Filosof. Rabotnichesko Delo 44, 13.02.1969, p. 1.
Rabotnichesko Delo 1969b: Negoviyat geniy i bezsmartieto na slavyanite. Rabotnichesko delo 45, 14.021969, pp. 1, 6.
Raphael, Lutz 2003: Geschichtswissenschaft im Zeitalter der Extreme: Theorien, Methoden, Tendenzen von 1900 bis zur Gegenwart. Munchen: C.H.Beck.
Roberts, Spencer E. 1965: Soviet Historical Drama: Its Role in the Development of a National Mythology. The Hague: Martinus Nijhoff. Available online: https://books.google.pl/books?id=-ZvcBQAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=isbn:9401508674.
Rohdewald, Stefan 2014: Götter der Nationen: religiöse Erinnerungsfiguren in Serbien, Bulgarien und Makedonien bis 1944. Köln, etc.: Böhlau. [“Visuelle Geschichtskultur” Bd. 14].
Schmemann, Alexander 1963: The Historical Road of Eastern Orthodoxy. London: Harvill Press.
Simon, Gerhard 1991: Nationalism and Policy towards the Nationalities in the Soviet Union: From Totalitarian Dictatorship to Post-Stalinist Society. Boulder: Westview Press.
Simpozium 1969: Simpozium, posveten na 1100-godishninata ot smartta na Konstantin-Kiril Filosof. Balgarski ezik 4–5, pp. 453–456.
Spisanie na Ban 1969a: V proslava na slavyanskiya parvouchitel.
Spisanie na BAN 2, p. 52. Spisanie na Ban 1969b: Chestvuvane na Konstantin-Kiril Filosof v Akademiyata. Spisanie na BAN 2, pp. 53–54.
Stalin, Joseph 1954a: The Political Tasks of the University of the Peoples of the East Speech Delivered at a Meeting of Students of the Communist University of the Toilers of the East. In: J. V. Stalin. Works. Vol. 7. Moscow: Foreign Languages Publishing House, pp. 135–154. Available online: https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1925/05/18.htm (retrieved:12/05/2017).
Stalin, Joseph 1954b: Joint Plenum of the Central Committee and Central Control Commission of the C.P.S.U.(B.)1 July 29 – August 9. 1927: Speech delivered on August 5. In: J. Stalin, Works, Vol. 10. Moscow: Foreign Languages Publishing House, pp. 63–89. Available online: https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1927/07/29.htm (retrieved: 12/05/2017).
Stamenova, Magdalena 2012: Modeli na opazvane na kulturnoto arkheologichesko nasledstvo. Sofiya (dissertation). Available online: http://www.spisanie.ongal.net/broi1/disertacia.pdf (retrieved: 12/05/2017).
Świda-Ziemba, Hanna 1998: Człowiek wewnętrznie zniewolony: problemy psychosocjologiczne minionej formacji. Warszawa: Zakład Socjologii Moralności i Aksjologii Ogólnej, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski.
Sygkelos, Yannis 2001: Nationalism from the Left: The Bulgarian Communist Party during the Second World War and the Early Post-war Years. Leiden-Boston: Brill.
Szpociński, Andrzej 2003: Miejsca pamięci. Borussia 29, pp. 17–23.
Szwat-Gyłybowa, Grażyna 2008: Nasze pismo – ich księgi – naszе słowo. Funkcjonalizacje tradycji cyrylometodejskiej w Bułgarii. Slavia Meridionalis 8, pp. 343–362.
Szwat-Gyłybowa, Grażyna 2011: Batak – ein Erinnerungsort im bulgarischen kollektiven Bewusstsein. Südosteuropa Mitteilungen 1, pp. 36–48.
Szwat-Gyłybowa, Grażyna; Barlieva, Slavia; Moroz-Grzelak, Lilla 2011: Cyryl i Metody. In: Leksykon tradycji bułgarskiej. Red. G. Szwat-Gyłybowa. Warszawa: SOW, pp. 68–77.
Taylor, Charles 1989: Sources of the Self. The Making of the Modern Identity. Harvard University Press.
Thompson, John B. 1990: Ideology and Modern Culture: Critical Social Theory in the Era of Mass Communication. California.
Topencharov, Vladimir 1969: Konstantin-Kiril Filosof – ABV na Renesansa. 1100 g. ot smartta na Konstantin-Kiril Filosof – 14.II.1969 g. Sofiya: Narodna mladezh.
Tsarkoven Vestnik 1969: Balgarskata kulturna obshtestvenost chestvuva velikiya slavyanski parvouchitel sv. Kiril Filosof. Tsarkoven vestnik 8, pp. 8–13.
Vasilev, Stefan 1969: Uchitelsko delo,13.05.1969, pp. 1, 6.
Vecherni Novini 1969a: 1100 godini ot smarta na Konstantin-Kiril Filosof. Bezsmartnoto e negovo delo. Vecherni novini 5408, 11.02.1969, p. 1.
Vecherni Novini 1969b: Tarzhestveno sabranie. Vecherni novini 5411, 14.02.1969, p. 1.
Verdery, Katherine 1995: National Ideology Under Socialism: Identity and Cultural Politics in Ceausescu’s Romania. Berkeley: University of California Press.
Wojtczak, Marcin 2006: Mit cyrylo-metodejski w kręgu bułgarskiej idei narodowej. Poznań: UAM.
Zaręba, Marcin 2001: Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Trio.
Zhivkov, Todor 1972: Motto. In: Deloto na Konstantin-Kiril Filosof. Godina na svetovnata proslava 1969. Sbornik. Red. D. Angelov i dr. Sofiya: Nauka i izkustvo, p. 6.
Zhivkov, Todor 1985a: Za osashtestvyavane na tekhnicheskiya progres za razvitieto na naukata. Iz otcheta na Tsentralniya komitet na Balgarskata komunisticheska partiya pred Devetiya kongres na partiyata (14 noemvri 1966). In: Т. Zhivkov, Naukata – mogashta proizvoditelna sila, vol. 1. Sofiya: Partizdat, pp. 280–287.
Zhivkov, Todor 1985b: Rolyata na obshtestvenite nauki pri formiraneto na marksicheski mirogled u mladezhta. Iz tezite, razviti na zasedanieto na Politbyuroto na TsK na BKP na 12 oktomvri 1967 godina, utvardeni ot plenuma na TsK na PKP (26 i 27 dekemvri 1967 g.) kato osnova za rabotata s mladezhta i Komsomola. In: Т. Zhivkov, Naukata – mogashta proizvoditelna sila, vol. 1. Sofiya: Partizdat, pp. 321–326.
Zhivkov, Todor 1985c: Gordost i slava na balgarskata nauka. Privetstveno slovo pri tarzhestvenoto chestvane 100-godishninata na Balgarskata akademiya na naukite, 1 oktomvri 1969 godina. In: Т. Zhivkov, Naukata – mogashta proizvoditelna sila, vol. 1. Sofiya: Partizdat, pp. 396–402.
Zhivkova, Nadya 2006: Usmiryavane na razuma. Preustroystvoto na Balgarskata akademiya na naukite (1944–1953). Sofiya: Gutenberg.
Zlatanova, Rumyana; Vasilev, Vasil 1969: Simpozium v chest na Konstantin-Kiril Filosof. 21–23.05.1969. Slavyani 8, pp. 10–17.
Znepolski, Ivaylo 2008: Balgarskiyat komunizam: sotsiokulturni cherti i vlastova traektoriya. Sofiya: Siela.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Ewelina Drzewiecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
