Karl Kolbenheyer (1841–1901) – nauczyciel, przyrodnik, turysta

Autor

  • Stefan Witold Alexandrowicz Polska Akademia Umiejętności

DOI:

https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.17.009.7710

Słowa kluczowe:

nauczyciel, topograf, Tatry, Beskid Zachodni, przewodniki turystyczne, XIX wiek

Abstrakt

Karl Kolbenheyer urodził się 28 V 1841 r. w Bielsku. Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie podjął studia z języków klasycznych (łaciny i greki) na uniwersytetach w Wiedniu i w Jenie, a następnie pracował jako profesor gimnazjalny w Lewoczy, Cieszynie i Bielsku. Prowadził badania botaniczne, pomiary wysokości bezwzględnej oraz obserwacje meteorologiczne w Beskidzie Zachodnim i w Tatrach, a wyniki swoich prac publikował w wydawnictwach niemieckich, austriackich, polskich i węgierskich. Stwierdził on występowanie gatunków roślin nieznanych przedtem w rejonie Cieszyna i Bielska. Wykonane przez niego pomiary wysokości charakterystycznych punktów krajobrazu (ponad 500), były wykorzystywane do celów kartograficznych. Od roku 1866 był członkiem Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, później Akademii Umiejętności w Krakowie, która wspierała finansowo jego działalność terenową. Był jednym z założycieli niemieckiej organizacji turystycznej Beskidenverein i kierował jej oddziałem w Bielsku. Opracował dwa przewodniki turystyczne: przewodnik po Tatrach – Die hohe Tatra, wydany dziesięciokrotnie oraz przewodnik po Beskidach – Führer durch die Beskiden…, wydany dwukrotnie. Przyczyniły się one do znacznego upowszechnienia turystyki. Zmarł 1 II 1901 r. i został pochowany na Starym Cmentarzu Ewangelickim w Bielsku.

Bibliografia

Alexandrowicz, Stefan W. 2008: Sekcja Geologiczna Komisji Fizjograficznej TNK i AU – działalność o osiągnięcia. Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności V, ss. 63–145.

Alexandrowicz, Stefan W. 2014: Stanisław Zaręczny (1848–1909) geolog – wybitny znawca Ziemi Krakowskiej. Polska Akademia Umiejętności. Komisja Historii Nauki – Monografie 21, ss. 131.

Alexandrowicz, Zofia 1976: Wodospady Białej i Czarnej Wisełki. Ochrona Przyrody 41, ss. 323–354.

Anominus 1902: Karl Kolbenheyer † 1841–1901. Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines XXIX, ss. 185–186.

Badura, Janusz 2010: Z lamusa historii i taternictwa – Karl Kolbenheyer (1841–1901). Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Oddział w Bielsku-Białej, Biuletyn Informacyjny 1(59), ss. 6–8.

Barabasz, Stanisław 1937: Władysław Hr. Zamoyski i spór o Morskie Oko. Ziemia 27 (7–8), ss. 158–170.

Gąstoł, Józef 1978: Beskidenverein a turystyka polska (Cz. I) – Beskidenverein i jego organizacja. Wierchy 46, ss. 155–166.

Kenig, Piotr 2010: Kolbenheyerowie. Relacje – Interpretacje. Kwartalnik Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej 1 (17), ss. 21–25.

Klimaniec, Łukasz 2014: Bielszczanie ratują Stary Cmentarz Ewangelicki w Bielsku. Dziennik Zachodni 21 III 2014 r. Dostęp online: http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/3373031,bielszczanie-ratuja-stary-cmentarz-ewangelicki-w-bielsku,id,t.html.

Kolbenheyer, Karl 1862: Vorarbeiten zu einer Flora von Teschen und Bielitz. Verhandlungen der Zoologisch-Botanischen Geselschaft in Wien 12, ss. 185–220.

Kolbenheyer, Karl 1868: Wzniesienia nad powierzchnią morza miejsc położonych w okolicy Białej i Żywca (pomierzone przez prof. Karola Kolbenheyera z Lewoczy w r. 1866 i 1867, a obliczone i zestawione przez prof. Kuczyńskiego). Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego II, ss. 173–175.

Kolbenheyer, Karl 1869: Pomiary wykonane w okolicy Białej i Żywca w roku 18867 i 1869 oraz w lutym 1869. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego III, ss. 25–28.

Kolbenheyer, Karl 1872: Dodatek do flory okolic Białej i Żywca. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego VI, ss. 15–26.

Kolbenheyer, Karl 1874a: Wycieczka w Tatry w sierpniu 1872 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej VIII, ss. 274–290.

Kolbenheyer, Karl 1874b: Wycieczka w Tatry w sierpniu 1873 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej, VIII: 291–303.

Kolbenheyer, Karl 1875a: Pomiary barometryczne w okolicach miasta Biały. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej IX, ss. 87–88.

Kolbenheyer, Karl 1875b: Pomiary w Tatrach w sierpniu 1873 i 1874. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej IX, ss. 185–211.

Kolbenheyer, Karl 1875c: Zakopane und seine Umgebungen (Zakopane es könycke). Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines II, ss. 291–265.

Kolbenheyer, Karl 1876a: Pomiary barometryczne w Tatrach wykonane w lipcu i w sierpniu 1875 r., Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej X, ss. 67–80.

Kolbenheyer, Karl 1876b: Die Hohe Tatra. Teschen: Karl Prohaska, ss. 123.

Kolbenheyer, Karl 1877: Correspondenz. Oesterreichische botanische Zeitschrift, Jahrgang XXVII, s. 180.

Kolbenheyer, Karl 1880: Über Quellen- und Seen-Temperaturen in der Hohen Tatra. Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines VII, ss. 110–133.

Kolbenheyer, Karl 1882: Pomiary barometryczne w Tatrach wykonane w latach 1876–1880. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej XVI, ss. 79–99.

Kolbenheyer, Karl 1884: Pomiary wysokości w Tatrach wykonane w r. 1881 i 1882. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej XVIII, ss. 61–88.

Kolbenheyer, Karl 1885: Meteorologische Beobachtungen in Javorina (1018,7 m). Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines XII, ss. 84–199.

Kolbenheyer, Karl 1890: Die Temperaturverhältnisse von Bielitz. Jahresbericht der k.k Staatsgymnasium zu Bielitz 1899/1900, ss. 9–21.

Kolbenheyer, Karl 1891: Führer durch die Beskiden: im Gebiete der Section Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines. Bielitz: W. Frölich, ss. 64 (Zweite Auflage. Bielitz: W. Frölich, 1901).

Kolbenheyer, Karl 1884: Die Hohe Tatra: im Auftrage des Ungarischen Karpathenvereines. Sechste Auflage. Teschen: Karl Prochaska, ss. 206. Dostęp online: http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83995.

Kolbenheyer, Karl 1898: Die Hohe Tatra: im Auftrage des Ungarischen Karpathenvereines. Zehnte Auflage. Teschen: Karl Prochaska, ss. 206.

Kolbenheyer, Karl 11901: Führer durch die Beskiden: im Gebiete der Section Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines. Zweite Auflage. Bielitz: W. Frölich.

Kuczyński, Stefan 1868: Wzniesienia nad powierzchnią morza niektórych miejsc Galicyi zachodniej wymierzone i obliczone w miesiącu sierpniu i wrześniu 1867. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej II, ss. 168–171.

Kuczyński, Stefan 1869: Pomiary wykonane w miesiącu sierpniu u wrześniu 1868 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej III, ss. 21–25.

Nowacki, Roman 1998: Oswald Balzer (1858–1933). Opole: Uniwersytet Opolski. „Studia i monografie” 256, ss. 314.

Nowak, Zofia 1986: Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1890–1909. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 21, ss. 43–136. Dostęp online: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=382696.

Nyka, Józef 2013: Tatry – jubileusze przewodników. Głos Seniora 9/2013, ss. 1–2. Dostęp online: http://www.nyka.home.pl/glos_sen/pl/201309.htm.

Nyka, Józef 2016: Pierwsi na Małym Kozim. Głos seniora 9/2016, ss. 1–2 Dostęp online: http://www.nyka.home.pl/glos_sen/pl/201609.htm.

Peter, Anton 1888: Geschichte der Stadt Teschen. Teschen: Verlag K.K Hofbuchhandlung Karl Prohaska, ss. 262. Dostęp olinne: http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=12127.

Radwańska-Paryska, Zofia; Paryski, Witold Henryk 2004: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, ss. 1553.

Semkowicz, Władysław 1933: Oswald Balzer jako obrońca Morskiego Oka. Wierchy XI, ss. 9–26.

Siemionow, Aleksy 1979: O losertówce i jej początkach. Prace Babiogórskie I (1977–1978), ss. 49–55.

Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej Akademii Umiejętności 1880: Tom XIV.

Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1867: Tom II. Dostęp online: http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=40163

Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1869: Tom IV.

Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1874: Tom IX.

Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1876: Tom XI. Dostęp online: http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=40147.

Syniawa, Mirosław 2006: Kolbenheyer Karl (1841–1901), w: Biograficzny słownik przyrodników śląskich, t. I, ss. 171–172.

Świerz, Leon 1885: Przyczynek do sporu granicznego między Galicyą a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego X, ss. 83–91.

Wimmer. Friedrich 1841: Flora von Schlesien preussischen und österreichischen Antheils oder vom oberen Oder- und Weichsel-Quellen-Gebiet. Breslau: Verlag Ferdynand Hirt, ss. 464.

Zapałowicz, Hugo 1880: Roślinność Babiej Góry pod względem geograficzno-botanicznym. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej Akademii Umiejętności XIV, ss. 79–236.

Pobrania

Opublikowane

18-12-2017

Jak cytować

Alexandrowicz, S. W. (2017). Karl Kolbenheyer (1841–1901) – nauczyciel, przyrodnik, turysta. Studia Historiae Scientiarum, 16, 201–238. https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.17.009.7710

Numer

Dział

NAUKA W POLSCE