Kuchnia i dacza: produktywne przestrzenie radzieckiej matematyki

Abstrakt

Pod koniec lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, w wyniku tłumienia przez reżim sowiecki działalności dysydenckiej i nasilającej się polityki antysemickiej wielu matematyków z „niepożądanych” grup spotkało się z dyskryminacją i poważnymi ograniczeniami administracyjnymi w pracy i badaniach w najważniejszych oficjalnych instytucjach. Aby pokonać te bariery, społeczność matematyczna zbudowała rozległe sieci społecznościowe wokół nieformalnych lub półformalnych grup badawczych i seminariów, które utworzyły równoległą infrastrukturę społeczną do nauki i badań.

W rezultacie działalność matematyczna zaczęła przenosić się z publicznych instytucji edukacyjnych i badawczych do środowisk prywatnych lub półprywatnych — mieszkań rodzinnych, letnich daczy i spacerów na wsi. Dla wielu radzieckich matematyków ich mieszkania i dacze, zamiast być schronieniem przed pracą, stały się główną przestrzenią pracy — miejscami, w których prowadzili badania, spotykali się ze studentami i wymieniali się pomysłami z kolegami. Na skrzyżowaniu pracy i życia prywatnego wyłoniła się zwarta społeczność naukowa, której oddanie matematyce wykraczało daleko poza jakiekolwiek formalne obowiązki zawodowe lub wymogi związane z nauką, społeczność praktykująca matematykę jako „sposób na życie”. Równoległa infrastruktura społeczna funkcjonowała w napiętej współzależności z oficjalnymi instytucjami i częściowo odzwierciedlała niektóre cechy systemu, któremu miała się przeciwstawić.