Zainteresowanie ochroną przyrody i historią botaniki w Polsce oraz pasja popularyzacji wiedzy przyrodniczej w twórczości Seweryna Józefa Krzemieniewskiego (1871–1945)

Autor

  • Izabela Krzeptowska-Moszkowicz Instytut Architektury Krajobrazu, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska, Kraków, Polska

DOI:

https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.20.004.12560

Słowa kluczowe:

Seweryn Józef Krzemieniewski, historia botaniki, biogramy botaników polskich, historia ochrony przyrody w Polsce, edukacja przyrodnicza, popularyzacja wiedzy przyrodniczej

Abstrakt

Celem pracy jest przedstawienie sylwetki Seweryna Józefa Krzemieniewskiego, jednego z pionierów polskiej mikrobiologii, jako uczonego o zainteresowaniach humanistycznych i interdyscyplinarnych. Jego twórczość w tym obszarze objęła przede wszystkim historię botaniki wniosła ważny wkład w rozwój tej dyscypliny w Polsce, w okresie międzywojennym. Krzemieniewski jest autorem prac analizujących badania przyrodnicze misjonarza Michała Boyma, a także artykułu przedstawiającego historię botaniki w ośrodku lwowskim. Opracował również biogramy botaników polskich, nie wszystkie jednak zostały wydane drukiem. Ponadto uczony przez kilka lat angażował się w intensywne prace na rzecz ochrony przyrody, co pozwala zaliczyć go w tym okresie do grupy czołowych działaczy na tym polu w Polsce i wpisuje na karty historii ochrony przyrody.

U podstaw humanistycznej działalności Krzemieniewskiego wydaje się leżeć jego przekonanie o podstawowym znaczeniu edukacji dla rozwoju świadomego i wrażliwego przyrodniczo społeczeństwa, co znajduje wyraźne odbicie w opublikowanych przez niego pracach. Ta idea ma również odzwierciedlenie w działaniach uczonego jako popularyzatora wiedzy przyrodniczej oraz wykładowcy.  

Biogram autora

Izabela Krzeptowska-Moszkowicz - Instytut Architektury Krajobrazu, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska, Kraków, Polska

Bibliografia

ZBIORY ARCHIWALNE

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Spuścizna Emila Godlewskiego sen. Korespondencja. sygn. D IV-8: list Seweryna Krzemieniewskiego do Emila Godlewskiego sen.; Lwów, 29 grudnia 1901 r.

Archiwum PAN w Warszawie. Materiały Seweryna i Heleny Krzemieniewskich. sygn. III- 174.

OPRACOWANIA

Badura, Lesław 1969: Naukowe dzieło Heleny i Seweryna Krzemieniewskich. Wiadomości Botaniczne XII(1), ss. 9–21.

Brzozowski, Stanisław 1987: Kozikowski Aleksander (1879–1956). [W:] Słownik biologów polskich, pod redakcją Stanisława Feliksiaka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-00656-0.

Gawecki, Bolesław 1961: Władysław Mieczysław Kozłowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ss. 78.

Hryniewiecki, Bolesław 1948: Seweryn Krzemieniewski (1871–1945). Wspomnienie pośmiertne. Acta Societatis Botanicorum Poloniae XIX. ss. 284–292.

Karpowiczowa, Ludmiła 1987: Wierdak Szymon (1883–1949). [W:] Słownik biologów polskich, pod redakcją Stanisława Feliksiaka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-00656-0.

Köhler, Piotr 2004: Jezuici w dziejach botaniki polskiej. [W:] Stasiewicz-Jasiukowa, Irena (red.). Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczpospolitej Obojga Narodów i pod zaborami. Kraków – Warszawa: Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, Wydawnictwo „WAM”. ISBN 8373184821.

Kornaś, Jan (red.) 1986: Marian Raciborski. Studia nad życiem i działalnością naukową. De Mariani Raciborski vita et scriptis. Warszawa – Kraków, Uniwersytet Jagielloński, Varia t. CCX, PWN, Nakł. UJ. ISBN 83-01-07342-X.

Kowalik, Tomasz 2006: Rodowód Akademickiego Klubu Turystycznego. Gościniec Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, 2 (23), ss. 114–118.

Krzemieniewski, Seweryn 1897: Wydzieliny korzeni roślinnych. Wszechświat XVI (24), ss. 369–371.

Krzemieniewski, Seweryn 1899: Narządy roślin wydzielające wodę. Wszechświat XVIII (14), ss. 216–218.

Krzemieniewski, Seweryn 1902: Gospodarstwo łąkowe w górach. Tygodnik Rolniczy 19 (22), ss. 194–195;

Krzemieniewski, Seweryn 1906: O poglądach na tworzenie się kwiatów. Ogrodnictwo 1, ss. 4–9.

Krzemieniewski, Seweryn 1907a: Próby podniesienia uprawy łąk i pastwisk w Tatrach. Rocznik Nauk Rolniczych 3, ss. 145–222.

Krzemieniewski, Seweryn 1907b: Słów kilka o uprawie łąk. Tygodnik Rolniczy 24 (39), ss. 386–387.

Krzemieniewski, Seweryn 1908: Monografia porzeczki prof. E. Janczewskiego. Ogrodnictwo 2, ss. 60–61.

Krzemieniewski, Seweryn 1909: Studia nad Azotobakterem. Rocznik Nauk Rolniczych 4, ss. 127–242.

Krzemieniewski, Seweryn 1922: Ochrona przyrody ojczystej i jej znaczenie. Przyroda i Technika I(1), ss. 23–27 (cz. 1.); I(2), ss. 85–97 (cz. 2).

Krzemieniewski, Seweryn 1923a: Czy to być może? Sylwan, marzec, ss. 49–52.

Krzemieniewski, Seweryn 1923b: Ochrona przyrody ojczystej i jej znaczenie, Warszawa –Lwów: Książnica Polskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, ss. 20.

Krzemieniewski, Seweryn 1926: Chomiec w Krzywczycach pod Lwowem. Ochrona Przyrody 6, ss. 72–75.

Krzemieniewski, Seweryn 1927: Emil Godlewski sen. w 80. rocznicę urodzin. Kosmos 52, ss. 89–100.

Krzemieniewski, Seweryn 1928: Próba bibljografji doświadczalnictwa. Warszawa: Drukarnia Rolnicza, ss. 16.

Krzemieniewski, Seweryn 1929: Bronisław Dębski, Acta Societatis Botanicorum Poloniae 6, ss. 395–397.

Krzemieniewski, Seweryn 1930: Prof. Dr. Emil Godlewski, sen. Zarys działalności naukowej. Wszechświat, Nr 9, ss. 265–275.

Krzemieniewski, Seweryn 1931a: Fosforyty jako nawóz. Kosmos, R. 56, ss. 142–166.

Krzemieniewski, Seweryn 1931b: Prof. Dr. Emil Godlewski (sen.), jako organizator i pedagog. Kosmos, R. 56, z. 2–4, ss. 125–137.

Krzemieniewski, Seweryn 1934a: Kartka z dziejów botaniki w Polsce. Acta Societatis Botanicorum Poloniae, Vol. XI. Suplementum, ss. 13–31.

Krzemieniewski, Seweryn 1934b: Michał Boym jako botanik. Kosmos, ser. B, R. LIX, z. I, ss. 1–21.

Krzemieniewski, Seweryn 1936: Borowiczka Karol. PSB 2, s. 344.

Krzemieniewski, Seweryn 1938a: Ciesielski Teofil. PSB 4, ss. 60–61.

Krzemieniewski, Seweryn 1938b: Przyczynek do znajomości spuścizny botanicznej Michała Boyma. Kosmos, ser. B, R. LXIII, ss. 215–225.

Krzemieniewski, Seweryn 1938c: Władysław M. Kozłowski (wspomnienie). Kosmos, ser. B, R. LXIII, ss. 29–35.

Krzeptowska-Moszkowicz, Izabela 2013: Emil Godlewski senior pionier fizjologii roślin. Kraków: PAU, Komisja Historii Nauki, Monografie 19. ISBN 978-83-7676-144-2.

Kulpiński, Kamil 2011: Edwarda Janczewskiego studia nad porzeczkami. Karta z dziejów systematyki XIX–XX w., Warszawa: Komitet Historii Nauki i Techniki PAN. „Rozprawy z Dziejów Nauki i Techniki”, T. 21. ISBN 978-83-61236-34-4.

Majewski, Tomasz 2000: Edward Franciszek Glinka Janczewski (1846–1918). Botanik, systematyk, anatom, morfolog, algolog. [W:] Zemanek, Alicja (red.): Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Uniwersytet Jagielloński. Część I: Biografie uczonych. Kraków, Nakł. UJ, Wydawnictwo Naukowe DWN. ISBN 83-7188-321-8.

Miazek, Monika 2005: Flora Sinensis Michała Boyma SI. Gniezno: Wydawnictwo Fundacji Collegium Europaeum Gnesnense. ISBN 83-922470-2-7.

Mularczyk Magdalena, Kuźniewski Eugeniusz 2018: Nauka jest treścią mojego życia... Prof. Stanisław Kulczyński – życie i dzieło. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe. ISBN 978-83-7977-355-8.

Piekiełko-Zemanek, Alicja 1986: Kalendarium życia Mariana Raciborskiego. [W:] Kornaś J. (red.), Marian Raciborski. Studia nad życiem i działalnością naukową. Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-07342-X.

Radwańska-Paryska, Zofia 1987: Jan Gwalbert Pawlikowski (1860–1939). [W:] Słownik biologów polskich, pod redakcją Stanisława Feliksiaka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 83-01-00656-0.

Rakoczy, Leokadia 2000: Seweryn Józef Krzemieniewski (1871–1945) – botanik, fizjolog roślin, mikrobiolog gleby. [W:] Zemanek A. (red.): Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Uniwersytet Jagielloński. Część I: Biografie uczonych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN. ISBN 83-7188-321-8.

Szafer, Władysław 1965: Zarys historii ochrony przyrody w Polsce. [W:] Szafer W. (red.). Ochrona przyrody i jej zasobów. Problemy i metody. Kraków: Polska Akademia Nauk, Zakład ochrony przyrody, T. I, ss. 53–123.

Zagórowski, Zygmunt 1924: Spis nauczycieli: szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów

nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów – Warszawa: Książnica Polska.

Zakrzewski [brak imienia], 1830: Wspomnienie życia i pism Michała Boyma, uczonego wieku siedemnastego. Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich. III(2).

Zemanek, Alicja 1992: Historia botaniki w Polsce – stan i perspektywy rozwoju. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 37 (4), ss. 31–45.

Zemanek, Alicja (red.) 2000a. Józef Rostafiński. Botanik i humanista. Kraków: PAU, Komisja Historii Nauki, Monografie 1. ISBN 83-86956-75-5.

Zemanek, Alicja 2000b: Koleje życia Józefa Rostafińskiego. [W:] Zemanek, Alicja (red.). Józef Rostafiński. Botanik i humanista. Kraków: PAU, Komisja Historii Nauki, Monografie 1. ISBN 83-86956-75-5.

Zemanek, Alicja 2000c: Marian Raciborski, botanik, systematyk, fitogeograf, paleobotanik. [W:] Zemanek A. (red.): Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Uniwersytet Jagielloński. Część I: Biografie uczonych. Złota Księga Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN. ISBN 83-7188-321.

Zemanek, Alicja 2000d: Władysław Szafer (1886–1970). Botanik, fitogeograf, paleobotanik. [W:] Zemanek, Alicja (red.): Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Uniwersytet Jagielloński. Część I: Biografie uczonych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN. ISBN 83-7188-321.

Zemanek, Alicja 2019: Mistrz i uczeń – Marian Raciborski (1863–1917) i Władysław Szafer (1886–1970) – współtwórcy ochrony przyrody w Polsce. Roczniki Bieszczadzkie, T. 27, ss. 127–150.

Pobrania

Opublikowane

30-09-2020

Jak cytować

Krzeptowska-Moszkowicz, I. (2020). Zainteresowanie ochroną przyrody i historią botaniki w Polsce oraz pasja popularyzacji wiedzy przyrodniczej w twórczości Seweryna Józefa Krzemieniewskiego (1871–1945). Studia Historiae Scientiarum, 19, 53–74. https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.20.004.12560

Numer

Dział

NAUKA W POLSCE