Pod urokiem odległych krajobrazów: O życiu i twórczości kilku słynnych węgierskich podróżników i odkrywców po 1945 roku – wprowadzenie do tematu dla anglojęzycznych czytelników
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.23.020.17711Słowa kluczowe:
Węgry, podróżnik, odkrywca, Dénes Balázs, János Balogh, Steve Bezuk, Ödön Jakabos, Tibor Székely, wyprawa, naukowiecAbstrakt
Wszyscy podróżnicy i odkrywcy zawsze mieli pragnienie i ambicję odkrywania, z różnych powodów i motywacji, odległych i nieznanych krain. Węgierscy podróżnicy i odkrywcy nie są wyjątkiem. Wybitni węgierscy orientaliści, archeolodzy, geografowie, a także antropolodzy, geolodzy, zoolodzy i botanicy oraz inni odważni i żądni przygód naukowcy stali się słusznie uznani w ostatnich stuleciach, nawet na całym świecie, za ich twórczość i osiągnięcia naukowe.
Po 1945 r. możliwości podróżowania na socjalistycznych Węgrzech stały się bardziej ograniczone, a węgierscy naukowcy i badacze mogli wyruszać na swoje wyprawy tylko z wielkim trudem, pokonując wiele przeszkód i dysponując ograniczonymi środkami finansowymi.
W niniejszym opracowaniu przedstawiam pięciu takich odważnych i zdeterminowanych węgierskich podróżników: geografa i badacza krasów Dénesa Balázsa, biologa, ekologa i profesora Jánosa Balogha, mieszkającego w Stanach Zjednoczonych inżyniera i sportowca ekstremalnego Steve’a Bezuka, transylwańskiego pisarza Ödöna Jakabosa oraz „pielgrzyma Székely’a”, Tibora Székely’ego pisarza podróżniczego, muzealnika i esperantysty z Wojwodiny.
Wszyscy oni – dzięki indywidualnym osiągnięciom naukowym, odkryciom, wytrwałości i ludzkiej postawie – stali się godnymi spadkobiercami wybitnych węgierskich odkrywców i podróżników minionych stuleci.
Bibliografia
Anonymous (ed.) 2002–2023a: Balogh János professzor rövid életrajza. Honlap Dr. Balogh János professzor emlékére (Website in memory of Professor Dr. János Balogh). CC BY 4.0. URL: https://baloghjanos.weebly.com/ (accessed on 7 February 2023).
Anonymous (ed.) 2002–2023b: Balogh János professzor teljes bibliográfiája (The complete bibliography of Professor János Balogh). CC BY 4.0. URL: https://baloghjanos.weebly.com/bibliograacutefia.html (accessed on 25 April 2023).
Balázs, Dénes 1969: Hajóstoppal az Indonéz-szigetvilágban. Budapest: Táncsics. ISBN 2399981612448.
Balázs, Dénes 1970: Kölcsönautóval a Szaharában. Budapest: Táncsics.
Balázs, Dénes 1971: Cikcakkban az Egyenlítőn. Budapest: Táncsics.
Balázs, Dénes 1972: Hátizsákkal Alaszkától a Tűzföldig I-II. Budapest: Táncsics.
Balázs, Dénes 1973: Galápagos. Budapest: Gondolat. ISBN 2399967022865.
Balázs, Dénes 1975: Tájfun Manila felett. Budapest: Gondolat. ISBN 963-280-293-4.
Balázs, Dénes 1976: Pápua Új-Guinea. Budapest: Gondolat. ISBN 963-280-334-5.
Balázs, Dénes 1978: Ausztrália, Óceánia, Antarktisz. Budapest: Gondolat. ISBN 963-280-677-8.
Balázs, Dénes 1979: A Zambézitől délre. Budapest: Gondolat. ISBN 963-280-575-5.
Balázs, Dénes 1981: Vándorúton Panamától Mexikóig. Budapest: Gondolat. ISBN 963-280-978-5.
Balázs, Dénes 1981: Ausztrália, Új-Zéland, Óceánia. Budapest: Panoráma. ISBN 963-243-103-0.
Balázs, Dénes 1983: Bozóttaxival Madagaszkáron. Budapest: Gondolat. ISBN 963-281-272-7.
Balázs, Dénes 1987: Amazónia. Budapest: Gondolat. ISBN 963-281-785-0.
Balázs, Dénes 1988: Argentína, Uruguay. Budapest: Panoráma. ISBN 963-243-142-1.
Balázs, Dénes 1995: Életem-utazásaim. Budapest: Szerzői kiadás. ISBN 963-450-699-2.
Balogh, János Iván 1935: A Sashegy pókfaunája. Faunisztikai, rendszertani és környezettani tanulmány. Budapest: Sárkány Nyomda.
Balogh, János 1953: A zoocönológia alapjai. Budapest: Akadémiai. ISBN 0719000618589.
Balogh, János 1958: Lebensgemeinschaften der Landtiere. Berlin: Verlag der ungarischen Akademie der Wissenschaften.
Balogh, János 1984: Haldokló őserdők nyomában. Budapest: KJK. ISBN 963-223-268-2.
Balogh, János – Balogh, Péter 1992: The Oribatid Mites Genera of the World. Vol. I–II. Budapest: Hungarian Natural History Museum. ISBN 9637093060, 9789637093067.
Balogh, János – Balogh, Péter 2002: Identification Keys to the Oribatid Mites of the Extra-Holarctic Regions. Vol. I-II. Miskolc: Well-PRess. ISBN 963862518x.
Balogh, János 2003: Túrkevétől Óceániáig. Budapest: Nemzeti Lap- és Könyvkiadó. ISBN 963-86181-5-9.
Barna, Béla 2019: Balázs Dénes világutazó debreceni emlékhelye. csamborgo.hu. Csámborgó. Website of Béla Barna, tourism writer and tour guide. URL: https://csamborgo.hu/2019/03/21/balazs-denes-vilagutazo-debreceni-emlekhelye/ (accessed on 4 February 2023).
Bezuk, Steve 2017: Egyedül az Amazonason. Magányos út kajakkal Atalayatól az Atlanti-óceánig. Budapest: Bezuk Zsolt. ISBN 978-615-00-0565-2.
Dobos, Sándor 2010: Törvényes jog az utazás Magyarországon (1978). 24.hu. News portal. URL: https://24.hu/tudomany/2010/10/26/torvenyes-jog-az-utazas-magyarorszagon-1978/ (accessed on 2 February 2023).
Horváth, Edit – Kontschán, Jenő 2013: Balogh János élete, munkássága és a Magyar Természettudományi Múzeum Balogh-gyűjteménye. Állattani Közlemények 98(1–2), pp. 7–20. URL: https://baloghjanos.weebly.com/uploads/2/0/8/6/20861898/balogh_allattani.pdf (accessed on 25 April 2023).
Hungarian Geographical Muse 2023: Homepage. URL: https://foldrajzimuzeum.hu/index/ (accessed on 25 April 2023).
Iby P. [Pálfi, Ibolya] 2012a: Székely Tibor a világutazó – II. rész. gradsubotica.co.rs. City portal of Subotica. URL: https://gradsubotica.co.rs/szekely-tibor-a-vilagutazo-ii-resz/ (accessed on 11 February 2023).
Iby P. [Pálfi, Ibolya] 2012b: Székely Tibor a világutazó – III. rész. gradsubotica.co.rs. City portal of Subotica. URL: https://gradsubotica.co.rs/szekely-tibor-munkassaga-iii-resz/ (accessed on 11 February 2023).
Jakabos, Ödön 1983: Indiai útinapló. Kőrösi Csoma Sándor nyomában. Bukarest: Kriterion.
Kozák, Péter 2013: Balázs Dénes geográfus, barlangkutató, fölrajzi író. nevpont.hu. Névpont. An ever-expanding online database of Hungarian scientists and public figures. URL: https://www.nevpont.hu/palyakep/balazs-denes-edfbe (accessed on 4 February 2023).
Kubassek, János 2008: Útkeresők. Magyar utazók és földrajzi felfedezők. Budapest: Kossuth. ISBN 978-963-09-5858-5.
Norton, Dee 1990: Steve Bezuk; He Died Doing What He Loved - White-Water Kayaking. The Seattle Times. Dec. 15. 1990. URL: https://archive.seattletimes.com/archive/?date=19901215&slug=1109635 (accessed on 25 April 2023).
Székely, Tibor 1960: Vihar az Aconcaguán - és egy évvel később. Novi Sad: Fórum Lap-és Könyvnyomda Vállalat.
Székely, Tibor 1965: Gyambo, rafiki. A barátság karavánja Afrikában. Novi Sad: Fórum Lap-és Könyvnyomda Vállalat.
Székely, Tibor 1970: Brazília őserdeiben. Novi Sad: Fórum Lap-és Könyvnyomda Vállalat.
Székely, Tibor 1988: Kumevava, az őserdő fia. Budapest: Magyar Eszperantó Szövetség. ISBN 963-571-211-1.
Tóth-Péter, Veronika 2018: Amikor a külföldi utazás nem jog volt, hanem kiváltság. Magyar Nemzeti Levéltár. Komárom-Esztergom Vármegyei Levéltára. URL: https://mnl.gov.hu/mnl/keml/hirek/amikor_a_kulfoldi_utazas_nem_jog_volt_hanem_kivaltsag (accessed on 2 February 2023).
Udvarvölgyi, Zsolt 2020: Egyedül az Amazonason – Steve Bezuk utazása kajakkal. Természet Világa 151(2) pp. 8–84. URL: https://termvil.hu/2021/04/08/egyedul-az-amazonason/ (accessed on 10 February 2023).
Veres, István 2017: Balázs Dénes, aki tényleg mindenhol járt. vasarnap.com. Hungarian family magazine and portal in Slovakia. URL: https://vasarnap.com/archivum/balazs-denes-aki-tenyleg-mindenhol-jart (accessed on 4 February 2023).