The works of the Institute of Metallurgy and Metallurgical Sciences at the Warsaw University of Technology, and the person of Jan Czochralski
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.18.005.9325Keywords:
arms industry of the Second Polish Republic, Institute of Metallurgy and Metallurgical Sciences at the Warsaw University of Technology, Chemical Research Institute, Jan CzochralskiAbstract
The article discusses the issues of implementation of important achievements in the field of metallurgy (including armored weapons, fortifications and the navy), under the supervision of prof. Jan Czochralski, who played an important role in the development of the armed forces of the Second Polish Republic.
At the same time, it has been noted that the activities of the institutes were conditioned by the poor development of non-ferrous metallurgy, which contributed to delays in the development of technical thinking in the field of aviation and combustion engines, an important element of the armed forces.
Author Biography
Mariusz W. Majewski, Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków
References
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Akt Nowych. Akta Józefa i Aleksandry Piłsudskich. Adiutantura Belwederu, sygn. 10, k. 1. Dodatek do rozkazu Naczelnego Wodza z 31 XII 1919 r.
Archiwum Akt Nowych. Bank Gospodarstwa Krajowego, sygn. 1091. Odpis rejestru Sądu Okręgowego w Warszawie, Wydział II Handlowy, Rejestr Handlowy B LXXVI, poz. 11089.
Archiwum Akt Nowych. Ministerstwo Skarbu, sygn. 77, kk. 3–8. Akt notarialny założenia Huty Aluminium SA z 2 XII 1938 r.
Archiwum Akt Nowych. Ministerstwo Skarbu, sygn. 5891, sygn. k. 132. Podanie Walcowni Metali SA w Dziedzicach do Biura Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu w sprawie ulg podatkowych z 1 IV 1939 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Huta „Baildon”, sygn. 22 (bpg.). Pismo kierownika Nadzoru Technicznego Hut Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego do delegata MSWojsk. do spraw przemysłu wojennego na Górnym Śląsku z 14 IV 1930 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Huta „Baildon”, sygn. 24, k. 2. Pismo ITU w sprawie stali pociskowych używanych do dział 37 i 40 mm wz. 36 z 6 V 1939 r.; kk. 7–8. Pismo ITU do Huty „Pokój” z 20 I 1939 r.; k. 9. Pismo ITU w sprawie namiastek wykorzystywanych do produkcji uzbrojenia z 9 XI 1938 r.; k. 12. Pismo ITU do Huty „Baildon” z 20 VII 1938 r.; kk. 14–16. Tymczasowe warunki techniczne na osie artyleryjskie do dział, przodków i jaszczy z 8 X 1934 r.; k. 21. Instrukcja odbioru i zestawienie stali i metali kolorowych do produkcji amunicji do dział 37 i 40 mm wz. 36; kk. 30–33.Warunki techniczne na pręty stalowe przeznaczone do produkcji rdzeni amunicji do kb Mauzer 7,9 mm; k. 45. Zakład Badawczo-Doświadczalny Huty „Baildon”. Sprawozdanie z wytrzymałości kutych rur grubościennych z 27 I 1937 r.; kk. 106–107. Pismo Huty „Baildon” do ITU z 11 II 1937 r.; k. 111. Pismo Huty „Baildon” do ITU w sprawie zastosowania węglików wolframu do produkcji rdzeni pocisków przeciwpancernych z 26 I 1937 r.; k. 114 Pismo Huty „Baildon” do ITU w sprawie oznaczeń żelazo-krzemu, żelazo-wanadu, żelazo-chromu z 14 XII 1936 r.; kk. 117–118. Protokół z konferencji w sprawie zastosowania żelazo-stopów z 10 III 1936 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Huta „Pokój”, sygn. 52. k. 128. Pismo Komisji Hutniczej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego do Iwana Feszczenko-Czopiwskiego z 28 IV 1939 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłowo-Handlowy, sygn.1640, kk. 3–5. Pismo Ignacego Mościckiego do Ministerstwa Przemysłu i Handlu z 23 V 1923 r.; kk. 1–2. Pismo dyrektora Departamentu do Spraw Śląskich MPiH Józefa Kiedronia do Górnośląskiego Związku Górniczo-Hutniczego z 29 V 1923 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłowo-Handlowy, sygn. 1775, k. 1. Pismo Górnośląskiego Związku Górniczo-Hutniczego do naczelnika Wydziału Przemysłowo-Handlowego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Szymona Rudawskiego z 6 XI 1928 r.; kk. 2–3. Protokół z posiedzenia Komitetu Budowy Instytutu Metalurgicznego, (bd.).
Archiwum Państwowe Katowice. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłowo-Handlowy, sygn. 1780, kk. 19–22. Memoriał Chemicznego Instytutu Badawczego z 12 XII 1934 r.
Archiwum Państwowe Katowice. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłowo-Handlowy, sygn. 1327b, kk. 7–10. Wykaz imienny pracowników Zakładu Badawczo-Doświadczalnego Huty „Baildon”, (bd.); kk. 39–42. Wykaz imienny pracowników Zakładu Obróbki Cieplnej, (bd.).
Centralne Archiwum Wojskowe. Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych, sygn. I.302.4.1882. Sprawozdanie Instytutu Metalurgii i Metaloznawstwa przy Politechnice Warszawskiej z prac nad blachami i płytami pancernymi w czasie 1 X 1933 – 1 I 1936.
Centralne Archiwum Wojskowe. Korpus Kontrolerów, sygn. I.300.16.81. Sprawozdanie Korpusu Kontrolerów za rok 1937/1938, (bd.).
Centralne Archiwum Wojskowe. Oddział I Sztabu Głównego, sygn. I.303.3.776. Referat w sprawie finansowania planu rozbudowy lotnictwa z 7 III 1933 r.
Centralne Archiwum Wojskowe. Sekretariat Komitetu Obrony Rzeczypospolitej, sygn. I.303.13.128. Pokrycie wydatków inwestycyjnych z kredytów MSWojsk. na lata 1936–1938.
Centralne Archiwum Wojskowe. Wojskowy Instytut Badań Inżynierii, sygn. I.342.4.5. Roczne sprawozdanie Instytutu Metalurgii i Metaloznawstwa za czas 1 IV 1933 – 31 III 1934 z 14 VI 1934 r.; Stan prac Biura Badań Technicznych Broni Pancernych na 1 IV 1936 r.
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej, sygn. B.116/5. kk. 28–32. Relacja mjr. Tadeusza Biernackiego, (bd.).
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej, sygn. B.116/41, kk. 688–671. Protokół z przesłuchania Kazimierza Gielniewskiego z 20 I 1941 r.
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej, sygn. B.I.116/90, kk.1259–1278. Protokół z przesłuchania płk. Korpusu Kontrolerów Witolda Tyszkiewicza z 30 X 1943.
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej, sygn. B.I.117/7. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej. Służba uzbrojenia. Przemysł, cz. II. Opracowanie dr. Tadeusza Cypriana, sędziego upoważnionego, s. 120–123, (mps.)
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Komisja Powołana w Związku z Wynikiem Kampanii Wrześniowej, sygn. B.1542, kk. 6–46. Mjr Stanisław Hyciak. Kwestionariusz Biura Rejestracyjnego MSWojsk. z 14 II 1940 r.
Instytut Polski i Muzeum Sikorski. Relacje z Kampanii 1939, sygn. A.20. k k. 1–10. Płk obs. Tytus Karpiński, Uwagi i uzupełnienia do referatu mjr. pil. Franciszka Suchosa, Rzut oka na polski przemysł lotniczy z 17 IX 1941 r., (mps).
OPRACOWANIA
Biuletyn Polskiego Związku Badania Materiałów 1936: II. Zjazd Sekcyj badania metali i żeliwa P.Z.B.M. w Katowicach, nr 2, ss. 7–8.
Broniewski, Witold 1936a: Co na to prof. Czochralski? Publiczne oświadczenie prof. Broniewskiego. Goniec Warszawski 1936/145, s. 1.
Broniewski, Witold 1936b: Tajemnica stopu „B”. Prof. Czochralski w świetle własnych oświadczeń w Niemczech i Polsce. Goniec Warszawski 1936/158, s. 7.
Chemiczny Instytut Badawczy 1930: Sprawozdanie z posiedzenia Kuratorium Chemicznego Instytutu Badawczego. Przemysł Chemiczny 14/12 (20 czerwca 1930 r.), ss. 267–285. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=6641.
Chemiczny Instytut Badawczy 1931: Bilans Chemicznego Instytutu Badawczego na 31 XII 1930. Przemysł Chemiczny 15/23–24 (5 i 20 grudnia 1931), ss. 380–382. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=6673.
Chemiczny Instytut Badawczy 1934: Sprawozdanie z posiedzenia Kuratorium Chemicznego Instytutu Badawczego, Przemysł Chemiczny 18/6–7, ss. 117–125. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=6753.
Chemiczny Instytut Badawczy 1935: Sprawozdanie Chemicznego Instytutu Badawczego. Przemysł Chemiczny 19/3 (marzec 1935), ss. 33–41. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=6758.
Chemiczny Instytut Badawczy 1938: Sprawozdanie z XVIII posiedzenia Kuratorium Chemicznego Instytutu Badawczego. Przemysł Chemiczny 22/9–10, ss. 193–202. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=6794.
Czochralski, Jan 1936: Drugie sprostowanie prof. Czochralskiego. Goniec Warszawski 165, s. 7.
Glass, Andrzej 1992: Polska Technika lotnicza do roku 1939. Tom I. Źródła osiągnięć. Warszawa: Wydawnictwo IHNOiT PAN.
Gołębiowski, Jerzy 1990: Przemysł wojenny w Polsce 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP.
Gołębiowski, Jerzy 2000: COP dzieje industrializacji w rejonie bezpieczeństwa 1922–1939. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Goniec Warszawski 1936a: Drugi dzień procesu profesora Czochralskiego z „Gońcem”. Druzgocąca opinia fachowców o stopie „B”. Oskarżyciel w krzyżowym ogniu pytań, na które nie dał odpowiedzi, 285, s. 5.
Goniec Warszawski 1936b: Wyrok w sprawie Czochralskiego. Wartość stopu „B” wątpliwa, 287, ss. 1–2.
Goniec Warszawski 1938: Tajemnica stopu B ponownie rozpatrywana przez sąd, 33, s. 2.
Jamróz, Stanisław 1928: Mechaniczna Stacja Doświadczalna Politechniki Lwowskiej 1902–1928. Czasopismo Techniczne 12, ss. 177–182.
Kling, Kazimierz; Leśniewski, Wacław 1922: Powstanie i dotychczasowa działalność Instytutu Badań Naukowych i Technicznych „Metan” oraz jego przekształcenie na „Chemiczny Instytut Badawczy”. Przemysł Chemiczny VI, ss. 128–155.
Kokowski, Michał 2014: Komentarz do artykułu dr. Pawła Tomaszewskiego. Prace Komisji Historii Nauk PAU XIII, ss. 131–140. Dostęp online (11.11.2017): http://pau.krakow.pl/PKHN-PAU/pkhn-pau-XIII-2014-8.pdf.
Kokowski, Michał 2015: Uwagi do komentarza dr. Pawła E. Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (Replika). Prace Komisji Historii Nauk PAU XIV, ss. 283–288. Dostęp online (11.11.2017): http://pau.krakow.pl/PKHN-PAU/pkhn-pau-XIV-2015-12.pdf.
Kokowski, Michał 2016: Odpowiedź na list Dr. Pawła E. Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego. Studia Historiae Scientiarum 15, ss. 405–408. Dostęp online: http://pau.krakow.pl/SHS/shs-15-2016-19.pdf.
Krzyżanowski, Kazimierz 1976: Wydatki wojskowe Polski 1918–1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kwiatkowski, Eugeniusz 1963: Geneza, rozwój i osiągnięcia Instytutu Chemii Ogólnej w Warszawie 1928–1963. Przemysł Chemiczny 42/12, ss. 661–669.
Majewski, Mariusz W. 2008: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o.
Majewski, Mariusz W. 2016: Rozwój motoryzacji w Drugiej Rzeczypospolitej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Monitor Polski: SEPEWE, Eksport Wytworów Polskiego Przemysłu SA w Warszawie. Bilans w dniu 31 grudnia 1938, 160 (15 lipca 1939), s. 7.
P.K.N. Polski Komitet Normalizacyjny przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu 1928: Odezwa do przemysłowców polskich. Warszawa, ss. 3–16. Dostęp online: http://polona.pl/item/74205939.
P., A. 1935: Mechaniczna Stacja Doświadczalna Politechniki Lwowskiej na usługach przemysłu metalowego. Codzienna Gazeta Handlowa 144 (26 czerwca 1935 r.), s. 4. Dostęp online: http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=10834.
Pajączkowska, Anna; Talik, Ewa; Nader, Mirosław 2013: Jan Czochralski prekursor współczesnej elektroniki. Warszawa: Muzeum Politechniki Warszawskiej.
Piaskowski, Jerzy 2001: Czochralski Jan (1885–1953). [W:] Józef Piłatowicz (red.), Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku. 100 najwybitniejszych polskich twórców techniki, tom VII. Warszawa: Polskie Towarzystwo Historii Techniki, ss. 52–55.
Polski Komitet Normalizacyjny 1929: 8-e doroczne posiedzenie plenarne P. K. N. Wiadomości Polskiego Komitetu Normalizacyjnego 1929, t. IV, nr 43 [W:] Przegląd Techniczny 1929 nr 43, ss. 983–985. Dostęp online: http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=3688&from=publication.
Polski Komitet Normalizacyjny 1930: Regulamin Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Warszawa, ss. 1–4. Dostęp online: http://polona.pl/item/56880298.
Polski Komitet Normalizacyjny 1999: 75 lat Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Warszawa 1999: Oficyna Wydawnicza Rem Script.
Polski Komitet Normalizacyjny przy Ministrze Przemysłu i Handlu (P.K.N.) 1935: Krótkie sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Normalizacyjnego za dziesięciolecie 1924–1935 r. Dostęp online: http://polona.pl/item/72553368.
Stawecki, Piotr 1981: Polityka wojskowa Polski 1918–1926. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Tomaszewski, Paweł E. 2012: Powrót. Rzecz o Janie Czochralskim. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Tomaszewski, Paweł E. 2013: Jan Czochralski Restored. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Tomaszewski, Paweł E. 2014: Jan Czochralski – historia człowieka niezwykłego. Prace Komisji Historii Nauki PAU XIII, ss. 57–72. Dostęp online (11.11.2017): http://pau.krakow.pl/PKHN-PAU/pkhn-pau-XIII-2014-4.pdf.
Tomaszewski, Paweł E. 2015: Uwagi do komentarza prof. Michała Kokowskiego o badaniach życiorysu Jana Czochralskiego. Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV, ss. 275–281. Dostęp online (11.11.2017): http://pau.krakow.pl/PKHNPAU/pkhn-pau-XIV-2015-11.pdf.
Tomaszewski, Paweł E. 2016: Uwagi do komentarza prof. Michała Kokowskiego o badaniach życiorysu Jana Czochralskiego. Studia Historiae Scientiarum 15, ss. 395–404. Dostęp online (11.11.2017): http://pau.krakow.pl/SHS/shs-15-2016-18.pdf.
Tucholski, Zbigniew 2014: Stop kolejowy bahnmetall prof. Jana Czochralskiego i jego zastosowanie w kolejnictwie. Zeszyty Historyczne Politechniki Warszawskiej 14, ss. 46–50.
Wasilewski, Ludwik 1958: Założenia i kierunki prac naukowo-badawczych Działu I Przemysłu Nieorganicznego Chemicznego Instytutu Badawczego w latach 1925–1939. Przemysł Chemiczny 37/4, ss. 204–207.
Zamęcki, Stefan 1979: Chemiczny Instytut Badawczy w Warszawie w okresie międzywojennym (1922–1939). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 24/2, ss. 329–341.
Zamorski, Kordian, Józef 2011: Dzienniki (1930–1938). Oprac. Roman Litwiński, Marek Sioma. Warszawa: Wydawnictwo LTW.
Zawadzki, Bolesław (pseud. B. Kalinowski) 1936: Działalność I.M.M. Złowrogi „problem” prof. dr Czochralskiego wyrósł na gruzach naukowych placówek polskich. Goniec Warszawski 1936/164, s. 7.
Żongołłowicz, Bronisław 2004: Dzienniki 1930–1936. Oprac. Dorota Zamojska. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Wschodniego i Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2018 Mariusz W. Majewski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
