Słowa kluczowe
najemnicy
zagrożenia hybrydowe
rosyjskie służby specjalne
Abstrakt
Autor poszukuje odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób bunt Prigożyna wpłynął na pozycję Grupy Wagnera w Rosji. Uwzględnia przede wszystkim wydarzenia, do których doszło w nocy z 23 na 24 czerwca 2023 r., gdy najemnicy kierowani przez Jewgienija Prigożyna przeprowadzili tzw. marsz sprawiedliwości przeciwko Ministerstwu Obrony. Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na trzy szczegółowe pytania badawcze: 1) jakie czynniki doprowadziły do rebelii Grupy Wagnera? 2) jaka była reakcja rosyjskich władz na te wydarzenia? 3) jakie są konsekwencje buntu Prigożyna dla stabilności reżimu Putina, a także kierownictwa Grupy Wagnera i całej formacji zbrojnej? Autor, poszukując odpowiedzi na te pytania, koncentruje się na relacjach Prigożyna z rosyjskimi elitami wojskowymi. Następnie przedstawia przebieg rebelii oraz reakcję Kremla na te wydarzenia. Omawia ponadto konsekwencje buntu zarówno wewnątrz Rosji, jak i w skali międzynarodowej.
Bibliografia
Bryjka F., Grupa Wagnera – paramilitarne narzędzie rosyjskich operacji hybrydowych, „Sprawy Międzynarodowe” 2022, t. 75, nr 2, s. 68–91. https://doi.org/10.35757/SM.2022.75.2.05.
Darczewska J., Rosgwardia. Siły specjalnego przeznaczenia, „Punkt Widzenia OSW” 2020, nr 78. Gabidullin M., Wagnerowiec. Spowiedź byłego dowódcy tajnej armii Putina, Kraków 2022. Kuczyński G., Wagnerowcy. Psy wojny Putina, Warszawa 2022.
Larsen K.P., From mercenary to legitimate actor? Russian discourses on private military companies, „Post-Soviet Affairs” 2023, t. 39, nr 6, s. 420–439. https://doi.org/10.1080/1060586X.2023.2247782.
Pokalova E., The Wagner Group in Africa: Russia’s Quasi-State Agent of Influence, „Studies in Conflict & Terrorism”. https://doi.org/10.1080/1057610X.2023.2231642.
Wojnowski M., Geneza, teoria i praktyka rosyjskiej inżynierii przymusowej migracji. Przyczynek do badań nad kryzysem migracyjnym na wschodniej flance NATO, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2022, nr 26, s. 11–49. https://doi.org/10.4467/20801335PBW.21.034.15694.
Źródła internetowe
ABW zatrzymała 2 obywateli Rosji, gov.pl, 14 VIII 2023 r., https://www.gov.pl/web/sluzby-specjalne/abw-zatrzymala-2-obywateli-rosji [dostęp: 14 VIII 2023].
Al-Khalidi S., Gebeily M., Syria brought Wagner fighters to heel as mutiny unfolded in Russia, Reuters, 7 VII 2023 r., https://www.reuters.com/world/syria-brought-wagner-group-fighters-heel-mutiny-unfolded-russia-2023-07-07/ [dostęp: 7 VII 2023].
Anton Yelizarov from „Wagner”. He commanded the offensive on Soledar, killing many of Ukrainian soldiers, Molfar, https://molfar.com/en/blog/komanduvav-nastupom-na-soledar-vbiv-bagato-nashih-deanon-ielizarova-z-vagnera [dostęp: 26 I 2024].
Belton C., Harris S., Miller G., Putin appeared paralyzed and unable to act in first hours of rebellion, The Washington Post, 25 VII 2023 r., https://www.washingtonpost.com/world/2023/07/25/putin-prigozhin-rebellion-kremlin-disarray/ [dostęp: 25 VII 2023].
Ber J., Od Popasnej do Bachmutu. Grupa Wagnera w wojnie rosyjsko-ukraińskiej, OSW, 28 IV 2023 r., https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2023-04-28/od-popasnej-do-bachmutu-grupa-wagnera-w-wojnie-rosyjsko [dostęp: 28 IV 2023].
Blakely R., Russian mercenaries killed by US troops in Syria gun battle, The Times, 14 II 2018 r., https://www.thetimes.co.uk/article/russia-mercenaries-killed-by-us-troops-in-syria-gun-battle-g5zswflfg [dostęp: 19 I 2024].
Bryjka F., Transformacja Grupy Wagnera w związku z wojną na Ukrainie, PISM, 7 III 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/transformacja-grupy-wagnera-w-zwiazku-z-wojna-na-ukrainie [dostęp: 7 III 2023].
Celem wagnerowców na Białorusi będzie „przejęcie Przesmyku Suwalskiego” – rosyjski deputowany, Belsat, 16 VII 2023 r., https://belsat.eu/pl/news/16-07-2023-celem-wagnerowcow-na-bialorusi-bedzie-przejecie-przesmyku-suwalskiego-rosyjski-deputowany [dostęp: 16 VII 2023].
Chornogor Y., Rad P., Chernysh A., Anatomy of “Wagner PMC”: creation, war in Ukraine and ways of countering the group, Ukrainian PRISM, kwiecień 2023 r., https://prismua.org/wp-content/uploads/2023/05/PMC_Wagner_eng.pdf [dostęp: 28 IV 2023].
Czerep J., Legucka A., Przyszłość „imperium” Prigożyna, PISM, 17 VII 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/przyszlosc-imperium-prigozyna [dostęp: 17 VII 2023].
De Vries G., The Russian Ministry of Defense forces the countries at the Army 2023 forum to refuse to cooperate with PMC Wagner, Savanna News, 15 VI 2023 r., https://savannanews.com/the-russian-ministry-of-defense-forces-the-countries-at-the-army-2023-forum-to-refuse-to-cooperate-with-pmc-wagner/ [dostęp: 15 VI 2023].
DISINFO: The West is behind the terrorist attack on Prigozhin, EUvsDisinfo, 29 VIII 2023 r., https://euvsdisinfo.eu/report/the-west-is-behind-the-terrorist-attack-on-prigozhin [dostęp: 29 VIII 2023].
Droin M., Dolbaia T., Post-Prigozhin Russia in Africa. Regaining or Losing Control?, Center for Strategic and International Studies, 20 IX 2023 r., https://www.csis.org/analysis/post-prigozhin-russia-africa-regaining-or-losing-control [dostęp: 20 IX 2023].
Dyner A.M., Grupa Wagnera na Białorusi – potencjalne zagrożenia dla Polski, PISM, 27 VII 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/grupa-wagnera-na-bialorusi-potencjalne-zagrozenia-dla-polski [dostęp: 27 VII 2023].
Dyner A.M., Znaczenie buntu Prigożyna dla rosyjskiej polityki bezpieczeństwa, PISM, 26 VI 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/znaczenie-buntu-prigozyna-dla-rosyjskiej-polityki-bezpieczenstwa [dostęp: 26 VI 2023].
Dyner A.M., Lorenz W., Bryjka F., Grupa Wagnera na Białorusi – konsekwencje dla NATO i UE, PISM, 7 IX 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/grupa-wagnera-na-bialorusi-konsekwencje-dla-nato-i-ue [dostęp: 7 IX 2023].
Galeotti M., Russia’s coup d’état – Nature and Implications, In Moscow’s Shadows, 27 VI 2023 r., https://inmoscowsshadows.wordpress.com/2023/06/27/scss10-26-june-2023-russias-coup-detat-nature-and-implications/ [dostęp: 27 VI 2023].
Gordon M.R. i in., Early Intelligence Suggests Prigozhin Was Assassinated, U.S. Officials Say, The Wall Street Journal, 24 VIII 2023 r., https://www.wsj.com/world/russia/wagner-prigozhin-russia-assassinated-intelligence-3e456fab [dostęp: 24 VIII 2023].
Grove T., Cullison A., Pancevski B., How Putin’s Right-Hand Man Took Out Prigozhin, The Wall Street Journal, 22 XII 2023 r., https://www.wsj.com/world/russia/putin-patrushev-plan-prigozhin-assassination-428d5ed8?mod=hp_lead_pos7 [dostęp: 26 I 2024].
Guns for gold: the Wagner Network exposed, House of Commons Foreign Affairs Committee, 26 VII 2023 r., https://committees.parliament.uk/publications/41073/documents/200048/default/ [dostęp: 26 VII 2023].
Harris S., Khurshudyan I., Wagner chief offered to give Russian troop locations to Ukraine, The Washington Post, 15 V 2023 r., https://www.washingtonpost.com/national-security/2023/05/14/prigozhin-wagner-ukraine-leaked-documents/ [dostęp: 15 V 2023].
Hird K. i in., Russian Offensive Campaign Assessment, March 10, 2023, Institute for the Study of War, 10 III 2023 r., https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-10-2023 [dostęp: 10 III 2023].
Ivanova P., Stognei A., Seddon M., Russian insurrection: Prigozhin’s failed mutiny and the fallout, Financial Times, 23 VI 2023 r., https://www.ft.com/content/34f3a349-a05f-4672-b-059-6980ecc27adf [dostęp: 23 VI 2023].
Jailed former ‘Donetsk People’s Republic’ militia leader to run for president, Novaya Gazeta Europe, 31 VIII 2023 r., https://novayagazeta.eu/articles/2023/08/31/jailed-former-donetsk-peoples-republic-militia-leader-to-run-for-president-en-news [dostęp: 31 VIII 2023].
Jawor A., Rosyjskie służby po buncie Prigożyna. Putin wyrównuje szeregi w kremlowskich wieżach, InfoSecurity24, 31 VII 2023 r., https://infosecurity24.pl/za-granica/rosyjskie-sluzby-po-buncie-prigozyna-putin-wyrownuje-szeregi-w-kremlowskich-wiezach [dostęp: 31 VII 2023].
Journalists identify head of Wagner Group forces in Belarus as 46-year-old Ukraine native, Meduza, 26 VII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/07/26/journalists-identify-head-of-wagner-forces-in-belarus-as-46-year-old-ukraine-native [dostęp: 26 VII 2023].
Kacprzak I., Wagnerowcy sieją zamęt na granicy. Ponad połowa Polaków uważa, że stanowią zagrożenie, Rzeczpospolita, 1 VIII 2023 r., https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art-8884031-wagnerowcy-sieja-zamet-na-granicy-ponad-polowa-polakow-uwaza-ze-stanowia-zagrozenie [dostęp: 1 VIII 2023].
Kirillova K., Propaganda and Repression Turn Against Their Creators in Russia, The Jamestown Foundation, 25 VII 2023 r., https://jamestown.org/program/propaganda-and-repression-turn-against-their-creators-in-russia/ [dostęp: 25 VII 2023].
Komin M., “Fighting spirit”: Russia’s technocrat elite after the Wagner mutiny, European Council on Foreign Relations, 24 VII 2023 r., https://ecfr.eu/article/fighting-spirit-russias-technocrat-elite-after-the-wagner-mutiny/ [dostęp: 24 VII 2023].
Legucka A., Konsekwencje buntu Prigożyna dla systemu putinowskiego w Rosji, PISM, 26 VI 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/konsekwencje-buntu-prigozyna-dla-systemu-putinowskiego-w-rosji [dostęp: 26 VI 2023].
Legucka A., Bryjka F., Konsekwencje śmierci Jewgienija Prigożyna, PISM, 24 VIII 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/konsekwencje-smierci-jewgienija-prigozyna [dostęp: 24 VIII 2023].
Legucka A., Bryjka F., Rywalizacja między rosyjską armią a Grupą Wagnera, PISM, 6 VI 2023 r., https://www.pism.pl/publikacje/rywalizacja-miedzy-rosyjska-armia-a-grupa-wagnera [dostęp: 6 VI 2023].
Mitzer S., Janovsky J., Chef’s Special – Documenting Equipment Losses During The 2023 Wagner Group Mutiny, Oryx, 24 VI 2023 r., https://www.oryxspioenkop.com/2023/06/chefs-special-documenting-equipment.html [dostęp: 24 VI 2023].
Najemnicy z Grupy Wagnera zasilili białoruski specnaz, Belsat, 16 XII 2023 r., https://belsat.eu/pl/news/16-12-2023-najemnicy-z-grupy-wagnera-zasilili-bialoruski-specnaz [dostęp: 26 I 2024].
Operacja RENGAW. Na granicy polsko-białoruskiej rozpoczyna działanie wojskowe zgrupowanie zadaniowe, gov.pl, 12 VIII 2023 r., https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/operacja-rengaw-na-granicy-polsko--bialoruskiej-rozpoczyna-dzianie-wojskowe-zgrupowanie-zadaniowe [dostęp: 26 I 2024].
Pavel Gubarev, associate of Igor Strelkov, reportedly investigated for extremism, Meduza, 23 VII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/07/23/pavel-gubarev-associate-of-igor-strelkov-reportedly-investigated-for-extremism [dostęp: 23 VII 2023].
Preiherman Y., What Does Lukashenka’s Role as Mediator in Russian Crisis Imply? – Analysis, Eurasia Review, 29 VI 2023 r., https://www.eurasiareview.com/29062023-what-does-lukashenkas-role-as-mediator-in-russian-crisis-imply-analysis/ [dostęp: 29 VI 2023].
Prigożyn J., wpis na kanale Telegram, https://t.me/concordgroup_official/1002 [dostęp: 20 V 2023].
Prigożyn J., wpis na kanale Telegram, https://t.me/prigozhin_2023_tg/1844 [dostęp: 23 VI 2023].
Prigożyn J., wpis na kanale Telegram, https://t.me/Prigozhin_hat/3797 [dostęp: 23 VI 2023].
Putin breaks silence over Prigozhin’s reported death, BBC, 24 VIII 2023 r., https://www.bbc.com/news/world-europe-66609678 [dostęp: 26 I 2024].
Putin Moves to Seize Control of Wagner’s Mercenary Empire, Bloomberg, 31 VIII 2023 r., https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-08-31/russia-moves-to-seize-control-of-wagner-empire-after-yevgeny-prigozhin-s-death#xj4y7vzkg [dostęp: 31 VIII 2023].
Putin says Wagner Group doesn’t legally exist, Meduza, 14 VII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/07/14/putin-says-wagner-group-no-longer-legally-exists [dostęp: 14 VII 2023].
Rana M., Volodymyr Zelensky: Russian mercenaries ordered to kill Ukraine’s president, The Times, 28 II 2022 r., https://www.thetimes.co.uk/article/volodymyr-zelensky-russian-mercenaries-ordered-to-kill-ukraine-president-cvcksh79d [dostęp: 19 I 2024].
Russia says genetic tests confirm Prigozhin died in plane crash, Reuters, 27 VIII 2023 r., https://www.reuters.com/world/europe/russias-investigators-confirm-wagner-mercenary-chief-prigozhin-died-plane-crash-2023-08-27/ [dostęp: 27 VIII 2023].
Russia sentences former separatist commander and pro-war blogger Igor Strelkov to four years in prison, Meduza, 25 I 2024 r., https://meduza.io/en/news/2024/01/25/russia-sentences-former-separatist-commander-and-pro-war-blogger-igor-strelkov-to-four-years-in-prison [dostęp: 25 I 2024].
Russia’s Prigozhin posts first video since mutiny, hints he is in Africa, Reuters, 22 VIII 2023 r., https://www.reuters.com/world/africa/russias-prigozhin-posts-first-video-since-mutiny-hints-hes-africa-2023-08-21/ [dostęp: 22 VIII 2023].
Sari A., Hybrid CoE Paper 17: Instrumentalized migration and the Belarus crisis: Strategies of legal coercion, Hybrid CoE, 25 IV 2023 r., https://www.hybridcoe.fi/publications/hybrid-coe-paper-17-instrumentalized-migration-and-the-belarus-crisis-strategies-of-legal-coercion/ [dostęp: 25 IV 2023].
Satellite Images Show Wagner Camp In Belarus Being Dismantled, Radio Free Europe/Radio Liberty, 24 VIII 2023 r., https://www.rferl.org/a/belarus-satellite-images-wagner-camp-dismantled/32563104.html [dostęp: 24 VIII 2023].
Schwirtz M., Top Secret Russian Unit Seeks to Destabilize Europe, The New York Times, 8 X 2019 r., https://www.nytimes.com/2019/10/08/world/europe/unit-29155-russia-gru.html [dostęp: 8 X 2019].
Serwat L., Nsaibia H., Gurcov N., Moving Out of the Shadows: Shifts in Wagner Group Operations Around the World, The Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), 2 VIII 2023 r., https://acleddata.com/2023/08/02/moving-out-of-the-shadows-shifts-in-wagner-group-operations-around-the-world/#exec [dostęp: 2 VIII 2023].
Sprawa Prigożyna a tuszowanie słabości Rosji i rys na jej wizerunku militarnej potęgi, EU- vsDisinfo, 29 VI 2023 r., https://euvsdisinfo.eu/pl/sprawa-prigozyna-a-tuszowanie-slabosci-rosji-i-rys-na-jej-wizerunku-militarnej-potegi/ [dostęp: 29 VI 2023].
Stanyard J., Vircoulon T., Rademeyer J., The Grey Zone: Russia’s military, mercenary and criminal engagement in Africa, Global Initiative Against Transnational Organized Crime, 16 II 2023 r., https://globalinitiative.net/analysis/russia-in-africa/ [dostęp: 16 II 2023].
State Duma passes bill allowing Russia’s National Guard troops to use heavy military equipment, Meduza, 19 VII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/07/19/state-duma-passes-bill-allowing-russia-s-national-guard-troops-to-use-heavy-military-equipment [dostęp: 19 VII 2023].
Stepanenko K., The Kremlin’s Pyrrhic Victory in Bakhmut: A Retrospective on the Battle for Bakhmut, Institute for the Study of War, 24 V 2023 r., https://www.understandingwar.org/backgrounder/kremlin%E2%80%99s-pyrrhic-victory-bakhmut-retrospective-battle-bakhmut [dostęp: 24 V 2023].
Stepanenko K. i in., Russian offensive campaign assessment, January 16, 2023, Institute for the Study of War, 16 I 2023 r., https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-january-16-2023 [dostęp: 19 I 2024].
Stognei A., Seddon M., Yevgeny Prigozhin’s ‘toxic’ media empire left in Kremlin limbo, Financial Times, 14 VII 2023 r., https://www.ft.com/content/723a967f-213b-45b4-8ca6-792aa8e-10ba0?shareType=nongift [dostęp: 14 VII 2023].
Stronski P., Implausible Deniability: Russia’s Private Military Companies, Carnegie Endowment for International Peace, 2 VI 2020 r., https://carnegieendowment.org/2020/06/02/implausible-deniability-russia-sprivate- military-companies-pub-81954 [dostęp: 2 VI 2020].
Sukhankin S., Russia’s New PMC Patriot: The Kremlin’s Bid for a Greater Role in Africa?, The Jamestown Foundation, 1 VIII 2018 r., https://jamestown.org/program/russias-new-pmc-patriot-the-kremlins-bid-for-a-greater-role-in-africa/ [dostęp: 12 V 2023].
Troianovski i in., After Prigozhin’s Death, a High-Stakes Scramble for His Empire, The New York Times, 8 IX 2023 r., https://www.nytimes.com/2023/09/08/world/europe/prigozhin-wagner-russia-africa.html [dostęp: 8 IX 2023].
Wagner Group reportedly hands over military equipment and ammunition to Russia’s Defense Ministry, Meduza, 12 VII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/07/12/wagner-group-reportedly-hands-over-military-equipment-and-ammunition-to-russia-s-defense-ministry [dostęp: 12 VII 2023].
Wagner’s second-in-command Troshev sided against Prigozhin during the coup – report, The New Voice Ukraine, 18 VII 2023 r., https://news.yahoo.com/wagner-second-command-troshev-sided-015200321.html [dostęp: 18 VII 2023].
Walker S., Beaumont P., Sabbagh D., Head of Russia’s Wagner group says his troops have taken control of Soledar, The Guardian, 11 I 2023 r., https://www.theguardian.com/world/2023/jan/10/head-of-wagner-group-says-his-troops-have-taken-control-of-soledar [dostęp: 1 I 2024].
‘We don’t need heroes who marched on Moscow’: Kremlin and FSB decided to bury Yevgeny Prigozhin secretly, without military honors, Meduza, 30 VIII 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/08/30/we-don-t-need-heroes-who-marched-on-moscow-kremlin-and-fsb-decided-to-bury-yevgeny-prigozhin-secretly-without-military-honors [dostęp: 30 VIII 2023].
Weiss M., Russia’s Spies Say Putin Faces More Coups, The Insider, 20 VII 2023 r., https://theins.ru/en/politics/263596 [dostęp: 20 VII 2023].
Weiss M., Vaux P., The Company You Keep: Yevgeny Prigozhin’s Influence Operations in Africa, Free Russia Foundation, Washington 2020, https://www.4freerussia.org/wp-content/uploads/sites/3/2020/09/The-Company-You-Keep-Yevgeny-Prigozhins-Influence-Operations-in-Africa.pdf [dostęp: 16 II 2023].
‘Welcome to hell’ Prigozhin reappears in Belarus, rallying Wagner Group mercenaries for future work in Africa (but not yet in Ukraine), Meduza, 19 VII 2023 r., https://meduza.io/en/feature/2023/07/19/welcome-to-hell [dostęp: 19 VII 2023].
Yevgeny Prigozhin reportedly dissolving Patriot Media Group, home of his ‘troll factory’, Meduza, 30 VI 2023 r., https://meduza.io/en/news/2023/06/30/prigozhin-reportedly-dissolving-patriot-media-group-home-of-his-troll-factory [dostęp: 30 VI 2023].
Yongo J., Central African Republic says Wagner troop movement is rotation not departure, Reuters, 8 VII 2023 r., https://www.reuters.com/world/africa/central-african-republic-says-wagner-troop-movement-is-rotation-not-departure-2023-07-08/ [dostęp: 8 VII 2023].
Żochowski P., Rosja i Białoruś oskarżają Polskę o plany agresji, OSW, 24 VII 2023 r., https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2023-07-24/rosja-i-bialorus-oskarzaja-polske-o-plany-agresji [dostęp: 24 VII 2023].
Rosyjskie i ukraińskie źródła internetowe
В „Ахмате” рассказали о массовом пополнении из экс-бойцов „Вагнера”, Риа Новости, 28 X 2023 r., https://ria.ru/20231028/akhmat-1905834455.html [dostęp: 28 X 2023].
Вагнерівці продовжують прибувати у білорусь, Центр Національного спротиву, 22 VII 2023 r., https://sprotyv.mod.gov.ua/vagnerivtsi-prodovzhuyut-prybuvaty-u-bilorus/ [dostęp: 22 VII 2023].
Вагнерівці, які підписали контракт з білоруською ПВК, відправляють в Африку, Центр Національного спротиву, 12 IX 2023 r., https://sprotyv.mod.gov.ua/vagnerivtsi-yaki-pid-pysaly-kontrakt-z-biloruskoyu-pvk-vidpravlyayut-v-afryku/ [dostęp: 12 IX 2023].
В Білорусі лишилось менше 1000 терористів з «пвк «вагнер», Центр Національного спротиву, 18 IX 2023 r., https://sprotyv.mod.gov.ua/v-bilorusi-lyshylos-menshe-1000-terorystiv-z-pvk-vagner/ [dostęp: 18 IX 2023].
В кафе Петербурга на «творческом вечере» «военкора» Владлена Татарского (у него полмиллиона подписчиков в телеграме) произошел взрыв. Блогер погиб, Meduza, 2 IV 2023 r., https://meduza.io/feature/2023/04/02/v-peterburge-v-kafe-evgeniya-prigozhina-proizoshel-vzryv-vo-vremya-tvorcheskogo-vechera-voenkora-vladlena-tatarskogo-po-predvaritelnym-dannym-on-pogib [dostęp: 2 IV 2023].
В Москве усилили меры безопасности, Тасс, 23 VII 2023 r., https://tass.ru/proisshestviya/18103225 [dostęp: 23 VII 2023].
В Ростове-на-Дону рядом со штабом ЮВО выставили посты, Тасс, 23 VII 2023 r., https://tass.ru/bezopasnost/18103205 [dostęp: 23 VII 2023].
Вручение генеральских погон высшему офицерскому составу, Президент Республики Беларусь, 27 VII 2023 r., https://president.gov.by/ru/events/vruchenie-pogon-vysshemu-oficerskomu-sostavu [dostęp: 27 VII 2023].
Встреча с Юнус-Беком Евкуровым и Андреем Трошевым, Kremlin.ru, 29 IX 2023 r., https://kremlin.ru/events/president/news/72391 [dostęp: 29 IX 2023].
Генерал Суровикин возглавил координационный комитет СНГ по вопросам ПВО Подробнее, EurAsia Daily, 10 X 2023 r., https://eadaily.com/ru/news/2023/09/10/general-surovikin-vozglavil-koordinacionnyy-komitet-sng-po-voprosam-pvo [dostęp: 10 X 2023].
Грубо говоря, мы начали войну Как отправка ЧВК Вагнера на фронт помогла Пригожину наладить отношения с Путиным – и что такое «собянинский полк». Расследование «Медузы» о наемниках на войне в Украине, Meduza, 13 VII 2022 r., https://meduza.io/feature/2022/07/13/grubo-govorya-my-nachali-voynu [dostęp: 13 VII 2022].
Дурова Д., В России уже нашли нового министра обороны для Пригожина: в сети назвали имя, Oboz.ua, 25 VI 2023 r., https://news.obozrevatel.com/russia/v-rossii-uzhe-nashli-novogo-ministra-oboronyi-dlya-prigozhina-v-seti-nazvali-imya.htm [dostęp: 25 VI 2023].
Евгений Пригожин зарегистрировал компанию в Осиповичском районе, Reformation, 22 VII 2023 r., https://reform-by.cdn.ampproject.org/c/s/reform.by/evgenij-prigozhin-zaregistriroval-kompaniju-v-osipovichskom-rajone/amp [dostęp: 22 VII 2023].
Жаба и Минобороны. Как поссорились Евгений Викторович с Сергеем Кужугетовичем, The Insider, 12 V 2023 r., https://theins.ru/politika/261683 [dostęp: 12 V 2023].
Запомнившиеся события августа, смерть Пригожина, Левада-Центр, 1 IX 2023 r., https://www.levada.ru/2023/09/01/zapomnivshiesya-sobytiya-avgusta-smert-prigozhina/ [dostęp: 1 IX 2023].
Источник: врио главкома ВКС назначили генерала Афзалова, Риа Новости, 23 VIII 2023 r., https://ria.ru/20230823/afzalova-1891645152.html [dostęp: 23 VIII 2023].
Картаполов заявил об окончательном расформировании ЧВК «Вагнер», РБК, 2 XI 2023 r., https://www.rbc.ru/politics/02/11/2023/6543d4389a794741e8fa258e [dostęp: 3 XI 2023].
Кто такой Сергей «Пионер» – глава «Вагнера» в Беларуси? Источник, Reformation, 19 VII 2023 r., https://reform.by/kto-takoj-sergej-pioner-glava-vagnera-belarusi [dostęp: 19 VII 2023].
Наемники ЧВК Вагнера объявили, что закрывают свою главную базу в краснодарском Молькино, Meduza, 17 VII 2023 r., https://meduza.io/news/2023/07/17/naemniki-chvk-vagnera-ob-yavili-chto-zakryvayut-svoyu-glavnuyu-bazu-v-krasnodarskom-molkino [dostęp: 17 VII 2023].
Обращение к гражданам России, Kremlin.ru, 24 VI 2023 r., https://web.archive.org/web/20230628083145/https://kremlin.ru/events/president/news/71496 [dostęp: 24 VI 2023].
Песков опроверг утверждения о причастности Кремля к крушению самолета Пригожина, Интерфакс, 25 VIII 2023 r., https://www.interfax.ru/russia/917796 [dostęp: 25 VIII 2023].
Песков подтвердил встречу Путина с Пригожиным и командирами «Вагнера» 29 июня, Интерфакс, 10 VII 2023 r., https://www.interfax.ru/russia/910904 [dostęp: 10 VII 2023].
Против двоих боевиков ЧВК «Вагнер» в разных регионах России возбудили дела об изнасиловании 13-летних девочек, Важные истории, 30 VIII 2023 r., https://storage.googleapis.com/istories/news/2023/08/30/protiv-dvoikh-boevikov-chvk-vagner-v-raznikh-regionakh-rossii-vozbudili-dela-ob-iznasilovanii-13-letnikh-devochek/index.html [dostęp: 30 VIII 2023].
Прошлое и будущее Пригожина. Как владелец ЧВК «Вагнер» создал свою армию – и что будет делать после мятежа, Досье, 6 VII 2023 r., https://dossier.center/wagner-fall/ [dostęp: 6 VII 2023].
Путин поздравил российских военных с освобождением Артемовска, Tacc, 20 V 2023 r., https://tass.ru/politika/17804025 [dostęp: 19 I 2024].
Солопов М., Силовые ведомства прорабатывают вопрос о переподчинении полицейского спецназа «Гром» Росгвардии, Ведомости, 4 VII 2023 r., https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2023/07/04/983567-vedomstva-prorabativayut-vopros-o-perepodchinenii-politseiskogo-spetsnaza-rosgvardii [dostęp: 4 VII 2023].
Степура А., Колишні бійці «Вагнера» справді перебувають на Бахмутському напрямку, це психологічна операція, Суспільне Новини, 27 IX 2023 r., https://suspilne.media/581703-kolisni-bijci-vagnera-spravdi-perebuvaut-na-bahmutskomu-napramku-ce-psihologicna-operacia-evlas/ [dostęp: 27 IX 2023].
ЧВК «Вагнер» предложила бойцам найти другую работу из-за конкуренции с Минобороны и Росгвардией в Африке и на Ближнем Востоке, Важные истории, 30 VIII 2023 r., https://storage.googleapis.com/istories/news/2023/08/30/chvk-vagner-predlozhila-boitsam-naiti-druguyu-rabotu-iz-za-konkurentsii-s-minoboroni-i-rosgvardiei-v-afrike-i-na-blizhnem-vostoke/index.html [dostęp: 30 VIII 2023].
Akty prawne
Konwencje o ochronie ofiar wojny, podpisane w Genewie dnia 12 sierpnia 1949 roku (DzU z 1956 r. nr 38 poz. 171).
Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (DzU z 1992 r. nr 41 poz. 175).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego