Słowa kluczowe
zagrożenia hybrydowe
wojna hybrydowa
bezpieczeństwo państwa
odporność państwa
Abstrakt
Zapewnienie bezpieczeństwa w coraz bardziej złożonym i niepewnym świecie wymaga od państw sprostania wielu wyzwaniom. Należą do nich konieczność utrzymania kooperatywnego charakteru w przestrzeni międzynarodowej oraz potrzeba realizacji swoich celów strategicznych. Często następstwem takich działań są intencjonalne lub nieintencjonalne zagrożenia, które mogą skutecznie zdestabilizować nie tylko pojedyncze państwo, lecz także cały region. Ich pojawienie się może być efektem braku odporności na wrogie działania podmiotów państwowych lub niepaństwowych, które dla osiągnięcia swoich celów podejmują m.in. działania hybrydowe. Terminy „odporność państwa” i „działania hybrydowe” w literaturze przedmiotu są jednak niewystarczająco jasne i opisywane w sposób bardziej konceptualny niż definicyjny. W dokumentach zarówno narodowych, jak i NATO brakuje powszechnie uznanych definicji tych pojęć. Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji budowania odporności państwa na działania hybrydowe.
Bibliografia
Antczak A., Rola aktorów niepaństwowych w kształtowaniu bezpieczeństwa, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2017, nr 3, s. 143–158. https://doi.org/10.14746/ssp.2017.3.7.
Bartoszewicz M., Definicje legalne w świetle zasady określoności prawa, w: Dookoła Wojtek…Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, R. Balicki, M. Jabłoński (red.), Wrocław 2018, s. 355–364.
Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, R. Zięba (red. nauk.), Warszawa 2008.
Ciechanowski G., Wstęp, w: Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa, G. Ciechanowski, M. Romańczuk (red.), Szczecin 2017, s. 7–8.
Ciechański J., Enklawy transnarodowe w zdecentralizowanym prawie międzynarodowym, w: Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Warszawa 2006, s. 346–348.
Cieślarczyk M., Teoretyczne i metodologiczne podstawy badania problemów bezpieczeństwa i odporności państwa, Siedlce 2009.
Cziomer E., Lasoń M., Podstawowe pojęcia i zakres bezpieczeństwa międzynarodowego i energetycznego, w: Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, E. Cziomer (red.), Kraków 2008, s. 13–28.
Fjäder Ch., The nation-state, national security and resilience in the age of globalisations,„Resilience: International Policies, Practices and Discourses” 2014, t. 2, nr 2, s. 114–129.https://doi.org/10.1080/21693293.2014.914771.
Górska-Rożej K., Kształtowanie odporności na zagrożenia w społecznościach lokalnych,„Przegląd Policyjny” 2018, nr 1, s. 54–65. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6643.
Gruszczak A., Hybrydowość współczesnych wojen – analiza krytyczna, w: Asymetria i hybrydowość – stare armie wobec nowych konfliktów, W. Sokała, B. Zapała (red.), Warszawa 2011, s. 9–17.
Keplin J., Analityczny model działań hybrydowych narzędziem wspomagającym bezpieczeństwo państwa, w: Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa, G. Ciechanowski, M. Romańczuk (red.), Szczecin 2017, s. 127–138.
Keplin J., Działania hybrydowe jako niewidzialne zagrożenia, w: Wojna Federacji Rosyjskiej z Zachodem, M. Banasik (red.), Warszawa 2022, s. 163–186.
Keplin J., Działania hybrydowe na Morzu Bałtyckim. Zarys problemu dla bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, „De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności” 2022, t. 8, nr 2, s. 54–68. https://doi.org/10.34739/dsd.2022.02.04.
Kilcullen D., The Accidental Guerrilla: Fighting Small Wars in the Midst of Big One, New York 2009.
Kopczewski M., Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa – wybrane elementy, „Doctrina. Studia społeczno-polityczne” 2013, nr 10, s. 103–122.
Kubiak M., Zarządzanie kryzysowe a bezpieczeństwo narodowe w dobie zagrożeń hybrydowych, „Biuletyn Kwartalny Biura Analiz i Reagowania RCB” 2018, nr 24, s. 3–5.
Lasoń M., Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, w: Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku. Wybrane problemy, E. Cziomer (red. nauk.), Kraków 2010, s. 9–32.
Liedel K., Zagrożenia hybrydowe. Jak zmienia się środowisko bezpieczeństwa RP? „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, wydanie specjalne: Wojna hybrydowa, s. 51–58.
Ligęza K., Iwanina-Szopińska E., Zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa, w: Paradygmaty badań nad bezpieczeństwem. Zarządzanie kryzysowe w teorii i praktyce, M. Kopczewski, I. Grzelczak-Miłoś,
M. Walachowska (red. nauk.), Poznań 2013, s. 353–364.
Mazur-Bubak M., Wybrane teorie leżące u podstaw współczesnego paradygmatu wojny, „Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris” 2015, nr 30, s. 74–93.
Mierzejewski D.J., Bezpieczeństwo europejskie w warunkach przemian globalizacyjnych, Toruń 2011.
Mokrzycki J., Pawlak C., Budowanie odporności państwa gwarancją jego bezpieczeństwa, w: Kształtowanie przestrzeni bezpieczeństwa państwa, G. Ciechanowski, K. Ligęza, A. Rurak (red. nauk.), Gdynia 2019, s. 35–46.
Ochmann P., Wojas J., Wojna hybrydowa jako przykład umiędzynarodowionego konfliktu wewnętrznego, „Studia Prawa Publicznego” 2018, nr 2, s. 101–121. https://doi.org/10.14746/spp.2018.2.22.5.
Pawlak C., Keplin J., Aneksja Krymu w kontekście działań hybrydowych, „Kwartalnik Bellona” 2016, nr 3, s. 23–32.
Popiuk-Rysińska I., Instytucje międzynarodowe, w: Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Warszawa 2006, s. 353–375.
Pospisil J., The Resilient State: New Regulatory Modes in International Approaches to State Building?, „Third World Quarterly” 2016, t. 37, nr 1, s. 1–16. https://doi.org/10.1080/01436597.2015.1086637.
Rácz A., Russia’s Hybrid War in Ukraine. Breaking the Enemy’s Ability to Resist, Helsinki 2016.
Rokiciński K., Ewolucja postrzegania zagrożeń asymetrycznych, w: Acti Labores Lucundi. Studia ofiarowane Leopoldowi Ciborowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, M. Zieliński, B. Pączek (red.), Gdynia 2014.
Rokiciński K., Wybrane aspekty zagrożeń asymetrycznych na morzu w funkcji wykorzystania sił morskich, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2005, R. 46, nr 1, s. 151–171.
Schuman T., Love Letter to America, Los Angeles 1984.
Sekściński A., Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym. Geneza i współczesne rozumienie
w naukach politycznych, „Kwartalnik Naukowy OAP UW e-Politikon” 2013, nr 6, s. 42–79.
Słownik angielsko-polski, Oxford 2002.
Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, wyd. 6, Warszawa 2008.
Soloch P., Pietrzak P., Szczyt NATO w Warszawie: uwarunkowania, rezultaty, wnioski dla Polski, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2016, nr 37–40, s. 13–31.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2022.
Sułek M., Prognozowanie i symulacje międzynarodowe, Warszawa 2010.
Świeboda H., Prognozowanie zagrożeń bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2017.
Usewicz T., Keplin J., Hybrid Actions and Their Effect on EU MaritimeSecurity, „Journal on Baltic Security” 2023, t. 9, nr 1, s. 32–68. https://doi.org/10.57767/jobs_2023_001.
Zacher L.W., Problemy i metody przewidywania przyszłości (przegląd tendencji w literaturze), w: Czy warto myśleć o przyszłości?, Warszawa 1996, s. 1–105.
Zacher L.W., Trwały rozwój – utopia czy realna możliwość?, „Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development” 2008, t. 3, nr 2, s. 63–68.
Zasadzińska-Baraniewska A., Zarządzanie kryzysowe wobec nowego typu zagrożeń – spotkanie eksperckie w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa, „Biuletyn Kwartalny Biura Analiz i Reagowania RCB” 2017, nr 19, s. 3–5.
Zdrodowski B., Istota bezpieczeństwa, w: Wybrane problemy bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, A. Misiuk (red.), t. 34, Warszawa 2014, s. 32–50.
Zięba R., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje – struktury – funkcjonowanie, Warszawa 2004.
Zięba R., Współczesne wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2016, t. 52, nr 3, s. 9–31. https://doi.org/10.7366/020909613201601.
Źródła internetowe
Bolzen S., Die NATO muss auf grüne Männchen vorbereitet sein, Die Welt, 17 VIII 2014 r., http://www.welt.de/politik/ausland/article131296429/Die-Nato-muss-auf-gruene-Maennchen-vorbereitet-sein.ht ml/ [dostęp: 27 I 2015].
Budowanie odporności państw członkowskich sojuszu – implementacja wytycznych NATO, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, 21 XII 2017 r., https://rcb.gov.pl/budowanie-odpornosci-panstw-czlonkowskich-sojuszu-implementacja-wytycznych-nato/ [dostęp: 20 XII 2018].
Commitment to enhance resilience, North Atlantic Treaty Organization, 8 VII 2016 r., https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133180.htm [dostęp: 21 VIII 2022].
Cullen P., Hybrid threats as a new ‘wicked problem’ for early warning, Hybrid CoE, 4 VI
r., https://www.hybridcoe.fi/publications/hybrid-coe-strategic-analysis-8-hybridthreats- as-a-new-wicked-problem-for-early-warning/ [dostęp: 12 X 2018].
https://mediweb.pl/slownik-nauk-i-specjalnosci-lekarskich [dostęp: 20 VIII 2022].
Jadczak A., Zaatakowana przez hakerów DigiNotar ogłosiła upadłość, Computer World, 23 IX 2011 r., https://www.computerworld.pl/news/Zaatakowana-przez-hakerow-DigiNotar-oglosila-upadlosc,375383.html [dostęp: 4 I 2019].
Lorenz W., Szczyt NATO w Brukseli – przełomowy moment dla Sojuszu, PISM, 15 VI 2021 r., https://www.pism.pl/publikacje/Szczyt_NATO_w_Brukseli__przelomowy_moment_dla_Sojuszu [dostęp: 10 VII 2022].
Matyasik G., Jak wygląda polska odporność?, INFOSECURITY24, 4 IV 2023 r.,
https://infosecurity24.pl/bezpieczenstwo-wewnetrzne/jak-wyglada-polska-odpornosc [dostęp:10 IX 2023].
MCDC Countering Hybrid Warfare Project: Countering Hybrid Warfare, https://assets.publishing. service.gov.uk/media/5c8141e2e5274a2a51ac0b34/concepts_mcdc_countering_hybrid_warfare.pdf [dostęp: 7 X 2022].
NIK o bezpieczeństwie danych, Najwyższa Izba Kontroli, 16 V 2016 r., https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-bezpieczenstwie-danych. html [dostęp: 18 XI 2018].
Odporne NATO, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, https://archiwum.rcb.gov.pl/odporne-nato/ [dostęp: 20 XII 2020].
Odporność na zagrożenia tematem seminarium RCB, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, https://rcb.gov.pl/odpornosc-na-zagrozenia-tematem-seminarium-rcb/ [dostęp: 20 XII 2018].
Opas R., Użyją art. 5? Stoltenberg nie wyklucza, Wiadomości WP, 11 X 2022 r., https://wiadomosci.wp.pl/uzyja-art-5-stoltenberg-nie-wyklucza-6821910367021888a [dostęp: 11 X 2022].
Raubo J., GlobState III, czyli zrozumieć świat i wykorzystać wiedzę do budowania sił zbrojnych, Defence24, 13 XII 2020 r., https://defence24.pl/sily-zbrojne/globstate-iii-czyli-zrozumiec-swiat-i-wykorzystac-wiedze-do-budowania-sil-zbrojnych-komenatrz [dostęp: 7 VII 2022].
Reichborn-Kjennerud E., Cullen P., What is Hybrid Warfare?, Norwegian Institute of International Affairs, 2016 r., https://nupi.brage.unit.no/nupi-xmlui/bitstream/handle/11250/2380867/NUPI_Policy_Brief_1_Reichborn_Kjennerud_Cullen.pdf [dostęp:
XII 2022].
Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/slowniki/odporno%C5%9B%C4%87.html [dostęp: 20 VIII 2022].
Williams J.W., Critical Energy Infrastructure Protection Policy Research Series: Al-Qaida threats and strategies: the religious justification for targeting the international energy economy, The Canadian Centre of Intelligence and Security Studies at Carleton University, marzec
r., http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.612.473&rep=rep1&-type=pdf [dostęp: 17 XI 2018].
Wytrzymałość materiałów – rodzaje, co to jest?, EBMIA, 30 VIII 2021 r., https://www.ebmia.pl/wiedza/porady/obrobka-porady/wytrzymalosc-materialow-rodzaje/ [dostęp: 23 VII 2022].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2023 Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego