Słowa kluczowe
policja kryminalna
przestępczość
II Rzeczpospolita Polska
Abstrakt
Okres dwudziestolecia międzywojennego był trudny dla polskich władz państwowych. Równolegle z odbudową państwa polskiego i tożsamości narodowej tworzono fundamenty polskiego prawa. W krótkich odstępach czasu dokonywano wielu istotnych zmian organizacyjnych, które objęły również Policję Państwową. W tym okresie znacznie usprawniono aparat administracyjny w Polsce, dążono także do budowy własnego modelu organizacji wewnętrznej państwa. W latach 1919–1939 kilkakrotnie przeprowadzano reorganizację struktur Policji Państwowej. Problemy społeczne, wyznaniowe, narodowościowe czy różnice kulturowe w nowo powstałej państwowości stały się pośrednimi przyczynami przestępczości. Do walki z nią powołano między innymi policję kryminalną. Celem
niniejszego artykułu jest omówienie jej organizacji i działalności w okresie dwudziestolecia międzywojennego i podanie najważniejszych zmian prawnych, których dokonano dla tej formacji. Autor sformułował następującą hipotezę badawczą: reorganizacja struktur Policji Państwowej miała zasadnicze znaczenie w zakresie organizacji i działalności policji kryminalnej. W analizie posłużono się metodą dogmatyczno-prawną, a ze względu na zakres czasowy – również metodą historyczno-prawną.
Bibliografia
Bibliografia
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2001.
Buras D., Wykorzystanie daktyloskopii przez Policję Państwową w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kryminalistyki” 2004, nr 246, s. 56–61.
Bylina S., Współdziałanie policji i wojska w II i III Rzeczypospolitej w zakresie szkolenia wojskowego funkcjonariuszy, w: Współdziałanie policji z innymi podmiotami w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego, E. Ura (red.), Rzeszów 2021, s. 255–270.
Franc S., Policja państwowa w II Rzeczypospolitej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 2012, nr 8, s. 185–205.
Halicki K., Sprzęt specjalistyczny w służbie Policji Państwowej w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kryminalistyki” 2009, nr 263, s. 72 78.
Jeleniewski M.K., Model Policji Państwowej w II Rzeczpospolitej (1919–1939), w: Policja w Polsce. Stan obecny i perspektywy, A. Szymaniak, W. Ciepiela (red.), t. 1, Poznań 2007.
Kędzierska G., Polska kryminalistyka w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy” 2018, t. 18, s. 243–263.
Kozdrowski S., Metody i zakres gromadzenia danych do statystyki policyjnej w II Rzeczypospolitej (1919–1934), „Studia nad Bezpieczeństwem” 2017, nr 2, s. 77–88.
Kozdrowski S., Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 2006, nr 19, s. 84–98.
Litwiński R., Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007.
Litwiński R., Zawód policjanta w Drugiej Rzeczypospolitej: służba czy praca?, w: Metamorfozy społeczne. Praca i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, W. Mędrzecki, C. Leszczyńska (red.), Warszawa 2014, t. 9, s. 261–276.
Majer P., Geneza i ewolucja policji jako pojęcia, instytucji i funkcji państwa, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. 11, s. 129–155.
Mączyński M., Policja Państwowa w II Rzeczypospolitej: organizacyjno-prawne podstawy funkcjonowania, Kraków 1997.
Mierzwa J., Unifikacja, modernizacja, opresja. Przemiany aparatu aministracyjnego II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2020, z. 4, s. 719–731.
Misiuk A., Historia policji od X wieku do współczesności, Warszawa 2008.
Misiuk A., Policja Państwowa 1919–1939: powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.
Misiuk A., Służba śledcza Policji Państwowej. Geneza, organizacja i kierunki działania, w: W cieniu służb. Ze studiów nad bezpieczeństwem państwa, P. Kołakowski i in. (red.), Toruń 2016.
Pepłoński A., Organizacja policji kryminalnej w II RP, „Problemy Kryminalistyki” 1984, nr 165, s. 466–474.
Pepłoński A., Współdziałanie Policji Politycznej z Oddziałem II Sztabu Głównego WP, w: Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. 2, Z. Nawrocki (red.), Warszawa 2014, s. 58–73.
Rodak M., Międzywojenna Polska debata kryminologiczna – poszukiwanie społecznych przyczyn przestępczości i sposobów jej zwalczania, „Archiwum Kryminologii” 2009, t. 31, s. 101–145.
Siemak Z., Policja kryminalna w II Rzeczypospolitej. Powstanie, organizacja, kadry i metody pracy, „Zagadnienia Społeczne” 2014, nr 1, s. 184–205.
Siewier M., Z dziejów bezpieczeństwa wewnętrznego II RP. Policja Województwa Śląskiego wobec ruchu komunistycznego, „Doctrina. Studia Społeczno-Polityczne” 2017, nr 14, s. 225–248.
Sowińska D., Przestępczość kryminalna w okresie międzywojennym na obszarze siedleckiego okręgu sądowego. Sprawca, motyw, kara, „Rozprawy Społeczne” 2015, t. 9, nr 3, s. 38–50.
Śleszyński W., Rola i zadania organów Policji Państwowej na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (1920–1939), „Studia Podlaskie” 2005, t. 15, s. 7–33.
Widacki J., Stulecie polskich detektywów, Kraków 1992.
Żurek K., Organizacja i działalność Policji Politycznej w Polsce międzywojennej, „Acta Iuridica Resoviensia” 2022, nr 1, s. 236–247.
Źródła internetowe
Bryła W., Zarys historii nauk kryminalistycznych na ziemiach polskich, w: Acta Uroboroi – w kręgu alchemii, Wrocław 2017, s. 66–76, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/13486 [dostęp: 30 VIII 2022].
Halicki K., Geneza i rozwój organizacyjny Policji Państwowej 1920–1939, Policja Kujawsko-Pomorska, 15 IX 2015 r., https://kujawsko-pomorska.policja.gov.pl/kb/informacje/historia-policji/historia-policji-1920/2992,Geneza-i-rozwoj-organizacyjny-Policji-Panstwowej-
-1939.html [dostęp: 29 VIII 2022].
Akty prawne
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 października 1944 r. o Milicji Obywatelskiej (DzU z 1944 r. nr 7 poz. 33).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 15 sierpnia 1944 r. o rozwiązaniu policji państwowej (tzw. granatowej policji) – (DzU z 1944 r. nr 2 poz. 6).
Ustawa z dnia 24 lipca 1919 r. o policji państwowej (Dz.Pr.P.P. z 1919 r. nr 61 poz. 363).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 1929 r. zmieniające przepisy o ustaleniu tytułów urzędowych prokuratorów i wiceprokuratorów Sądu Najwyższego (DzU z 1929 r. nr 81 poz. 609).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 kwietnia 1927 r. o wydziałach i urzędach śledczych (DzU z 1927 r. nr 40 poz. 358).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1926 r. o organizacji urzędów śledczych (DzU z 1926 r. nr 82 poz. 455).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 stycznia 1922 r. o organizacji urzędów śledczych (DzU z 1922 r. nr 7 poz. 54).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2023 Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego