From the research on the history and legacy of Polish philosophical naturalists in Kiev in 1900–1919. Part 1: Czesław Białobrzeski
DOI:
https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.21.008.14039Keywords:
Czesław Białobrzeski, Émile Meyerson, Władysław Natanson, Henri Poincaré, Kijów, physics, philosophy, conventionalismAbstract
The aim of this paper is to present less known facts of Czesław Białobrzeski’s life from the period before he left Kiev in 1919 and his familiar works from that period. Particular emphasis is placed on biographical details, some aspects of the creation of his most famous work, and his popularization activities and philosophical interests, especially regarding science and the influence of French conventionalism.
It turns out that in works such as “Reality in terms of natural science” or “The Principle of Relativity and some of its applications”, Białobrzeski appears to be a naturalist very well versed in philosophical topics related to sciences. The story behind Białobrzeski’s most famous work, “Sur l’équilibre thermodynamique d’une sphère gazeuse libre” which emerges from his correspondence with Władysław Natanson, is also interesting.
References
ARCHIWALIA
Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, Materiały Czesława Białobrzeskiego, III-43, 53: Życiorys opracowany przez Antoninę Nowakowską.
Biblioteka Jagiellońska, Korespondencja Władysława Natansona z lat 1884–1937. T. 1, Abbe – Birkenmajerowa, BJ Rkp. 9002 III, t. 1. Dostęp online (4.01.2021): https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/609759.
Biblioteka Jagiellońska, Korespondencja Mariana Smoluchowskiego z lat 1893–1917. T. 1, Abraham – Ćwikliński, BJ Rkp. 9413 III t. 1. Dostęp online (4.01.2021): https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/611143.
OPRACOWANIA
Bıa͡ lobrzheskiĭ, Ch. F. 1910:Printsip otnositel’nosti i ego primienene k’ mekhanikie. Fizicheskoe obozrienіe 11(1–6), ss. 220–232.
Bıa͡ lobrzheskiĭ, Ch.F. 1914: Teorіıa͡ svobodnoĭ gazovoĭ sfery. Univeristetkiıa͡ Izvestiıa͡ 54(6), ss. 59–81.
Białobrzeski, Czesław 1911: Zasada względności i niektóre jej zastosowania. Wektor. Czasopismo matematyczno-fizyczne 1(1), ss. 1–19.
Białobrzeski, Czesław 1913: O równowadze termodynamicznej kuli gazowej swobodnej – Sur l’équilibre thermodynamique d’une sphère gazeuse libre. Bulletin international de l’Académie des sciences de Cracovie. A, ss. 264–290.
Białobrzeski, Czesław 1916a: O hipotezach kosmogonicznych. Przegląd Naukowy i Pedagogiczny I(5), ss. 329–340.
Białobrzeski, Czesław 1916b: Rzeczywistość w ujęciu przyrodoznawstwa. Przegląd Naukowy i Pedagogiczny I(1), ss. 29–43.
Białobrzeski, Czesław 1927: Szkic autobiograficzny i uwagi o twórczości naukowej. Nauka Polska. Jej potrzeby, Organizacja i Rozwój VI, ss. 49–76.
Białobrzeski, Czesław 1930: Religia i nauka. Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój XIII, ss. 1–15.
Białobrzeski, Czesław 1955: Termodynamika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Białobrzeski, Czesław 1984: Podstawy poznawcze fizyki świata atomowego. Wyd. 2 rozszerzone. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISBN 978-83-01-04906-5.
Białobrzeski, Jerzy 2014: Białobrzescy: genealogia. Konstancin-Jeziorna: Adam Białobrzeski. ISBN 9788392697428.
Chandrasekhar, Subrahmanyan 1967: An introduction to the study of stellar structure. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-60413-8.
Du Ligondès, Raoul Marie; Moreux, Théophile 1897: Formation mécanique du système du monde, avec un résumé de la nouvelle théorie. Paris: Gauthier-Villars et fils.
Heller, Michał 2004: Filozofia przyrody: zarys historyczny. Kompendia Filozoficzne. Kraków: Znak. ISBN 9788324004805.
Heller, Michał; Mączka, Janusz 2004: Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności 6, ss. 213–243. Dostęp online: http://pau.krakow.pl/PKHN-PAU/pkhn-pau-VI-2004-9.pdf.
Hurwic, Józef 2016: Czesław Białobrzeski. [W:] Portrety uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945 (A–Ł). Monumenta Universitatis Varsoviensis. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, ss. 112–123.
Janiszewski, Eugeniusz 1987: Wspomnienia odessity 1894–1916. Wrocław: Ossolineum.
Korzeniowski, Mariusz 2009: Za Złotą Bramą: działalność społeczno-kulturalna Polaków w Kijowie w latach 1905–1920. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. ISBN 978-83-227-3046-1.
Kostro, Ludwik 1969: La philosophie de la physique de Czesław Białobrzeski et ses relations avec philosophie aristotélicienne. Romae: Pontificia Universitas Gregoriana.
Lane, Homer J. 1870: On the theoretical temperature of the Sun, under the hypothesis of a gaseous mass maintaining its volume by its internal heat, and depending on the laws of gases as known to terrestrial experiment. American Journal of Science s2-50(148), ss. 57–74. Dostęp online: https://zenodo.org/record/1450030/files/article.pdf.
Lewis, Gilbert N.; Tolman, Richard C. 1909: The principle of relativity, and nonnewtonian mechanics. The London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science 18(106), ss. 510–523. Dostęp online: https://zenodo.org/record/1430872/files/article.pdf.
Maxwell, J. Clerk 1859: On the Stability of the Motion of Saturn’s Rings. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 19(8), ss. 297–304. Dostęp online: https://academic.oup.com/mnras/article-pdf/19/8/297/2885490/mnras19-0297.pdf.
Mazierski, Stanisław 1955: Uogólnienie pojęcia przyczynowości. Roczniki Filozoficzne / Annales de Philosophie / Annals of Philosophy 5(4). [John Paul II Catholic University of Lublin President Vice-Rector, rev. prof. dr. hab. Andrzej Derdziuk, John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Philosophy, Learned Society of the John Paul II Catholic University of Lublin President, rev. prof. dr hab. Augustyn Eckmann, Learned Society of the John Paul II Catholic University of Lublin], ss. 153–171.
Meyerson, Émile 1914: Teorje naukowe a rzeczywistość. Przegląd Filozoficzny 17(3), ss. 289–314.
Motycka, Alina 2001: Czesław Białobrzeski’s Conception of Science. [W:] Polish Philosophers of Science and Nature int the 20th Century. Polish Analytical Philosophy. Amsterdam-New York: Rodopi, ss. 189–196.
Mrozowski, Stanisław 1970: Czesław Białobrzeski. Postępy Fizyki XXI (5), ss. 573–580.
Mścisławski, Łukasz 2020: Eter, stara teoria kwantów, filozofia przyrody i problematyka ciągłości w ujęciu Bohdana Szyszkowskiego. Przyczynek do badań nad recepcją starej teorii kwantów i mechaniki kwantowej na ziemiach polskich przed rokiem 1953. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 68, ss. 185–216. Dostęp online: https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/download/498/508/.
Od Redakcji 1916: Przegląd Naukowy i Pedagogiczny I(1), ss. 1–2.
Podhorodecki, Leszek 1982: Dzieje Kijowa. Warszawa: Książka i Wiedza.
Poincaré, Henri 1911: Leçons sur les hypothèses cosmogoniques professées à la Sorbonne. Paris: A. Hermann et fils.
Róziewicz, Jerzy; Zasztowt, Leszek 1991: Polskie Kolegium Uniwersyteckie w Kijowie (1917–1919). Rozprawy z Dziejów Oświaty 34, ss. 93–123. Dostęp online: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1991-t34/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1991-t34-s93-123/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1991-t34-s93-123.pdf.
Sawicki, Mieczysław 1985: Cz. Białobrzeski jako filozof przyrody. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 7, ss. 28–42. Dostęp online: http://www.obi.opoka.org.pl/zfn/007/zfn00703Sawicki.pdf (ss. 1–19).
Serczyk, Władysław Andrzej 1990: Historia Ukrainy. Wrocław [etc]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN 9788304004436.
Surman, Jan Jakub 2012: Habsburg Universities 1848–1918. Biography of a space. West Lafayette, IN: Purdue University Press. Dostęp online: https://library.oapen.org/bitstream/handle/20.500.12657/24991/1005111.pdf.
Szyszkowski, Bohdan 1916: O ciągłości. Przegląd Naukowy i Pedagogiczny 1(1), ss. 44–55.
Tatarkiewicz, Władysław 2003: Historia Filozofii, t. III. Filozofia XIX wieku i współczesna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wróblewski, Andrzej Kajetan 2020: Historia fizyki w Polsce. Warszawa: PWN.
Zamecki, Stefan 1998: Bohdan Szyszkowski. Przemysł Chemiczny 77(4), ss. 149–151.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Łukasz Mścisławski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
