Santander Art and Culture Law Review

O jednego Spietzwega za dużo

Dariusz Markowski — 2020-02-11

Sprawozdanie z V Ogólnopolskiej Konferencji Studencko-Doktoranckiej „Rozpoznać przeszłość w teraźniejszości. Ochrona dziedzictwa w XXI wieku” Kraków, 12-13 kwietnia 2019 roku

Maria Kozielska — 2020-02-11

Międzynarodowa konferencja „Ratyfikacja i implementacja Konwencji UNIDROIT z 1995 roku w Polsce” oraz międzynarodowa konferencja „Prywatne kolekcje: Historyczne i prawne perspektywy”, Gdańsk 6-7 czerwca 2019 roku

Maria Kozielska — 2020-02-11

Informacja o książce Anny Magdaleny Kosińskiej pt. Prawa kulturalne obywateli państw trzecich w prawie Unii Europejskiej

Izabela Leraczyk — 2020-02-11

Informacja o książce Eweliny Kowalskiej Własność zabytku a dyskrecjonalna władza konserwatorska

Żaneta Gwardzińska — 2020-02-11

Informacja o książce Żanety Gwardzińskiej Egzekucja nadzoru konserwatorskiego

Alicja Jagielska-Burduk — 2020-02-11

Prawne aspekty rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego

Wojciech Kowalski — 2020-02-11

W artykule – po analizie różnych przykładów rekonstrukcji budowli i ich zespołów – autor przekonuje, że może być jedynie rekonstrukcja sensu stricto, tzn. w wąskim znaczeniu tego słowa, kiedy jest ona oparta na dobrej dokumentacji i dążeniu do zachowania lub przywrócenia autentyczności. Wszelkie inne przykłady, takie jak zamki romantyczne w XIX w. czy współczesne odbudowy dzielnic miast można nazywać jedynie rekonstrukcją sensu largo, czyli bardzo szeroko pojętą. W dalszej części przedstawiono zmianę podejścia do rekonstrukcji, która w Karcie Weneckiej była niedopuszczalna, ale z czasem doszło do swoistej jej „legalizacji”, np. poprzez umieszczenie na Liście Światowego Dziedzictwa odbudowanego Starego Miasta w Warszawie. Potem przyszły specjalne wytyczne ICOMOS dotyczące odbudowy i rekonstrukcji zabytków z 2017 r., w których zdefiniowano różne rodzaje rekonstrukcji, w tym m.in. „rekonstrukcję jak wcześniej”, „modyfikowaną rekonstrukcję”, „częściową rekonstrukcję” oraz „inne formy rekonstrukcji”. Dokumentem mniej szczegółowym, ale za to dotyczącym szeroko pojętego dziedzictwa, jest przyjęta w 2018 r. tzw. Rekomendacja warszawska o odbudowie i rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego. W artykule omówione zostały także kwestie finansowania rekonstrukcji.

Aktualne problemy i zagrożenia związane z obrotem dobrami kultury na rynku sztuki w Polsce z perspektywy prawnej ochrony zabytków

Wojciech Szafrański — 2020-02-11

W artykule zaprezentowano analizę obrotu dobrami kultury w Polsce z perspektywy istniejących problemów i zagrożeń. Krajowy rynek dzieł sztuki jako rynek młody jest narażony na występowanie zjawisk typowych dla rynków sztuki. Jednakże można także zaobserwować na nim występowanie mechanizmów, które są właściwe tylko temu rynkowi – zjawisko działaczy sprzedających dzieła sztuki i nieprowadzących działalności gospodarczej. Analiza wskazuje, że obniżenie ryzyka na rynku i zminimalizowanie zagrożeń może być osiągnięte poprzez zastosowanie nowej regulacji prawnej i samoregulacji uczestników rynku. W tym zakresie ważne jest dostosowanie regulacji do prawa międzynarodowego i unijnego.

Jednorazowe pozwolenie na stały wywóz zabytku za granicę z perspektywy kategorii wieku i wartości – ochrona dziedzictwa kulturowego a rynek sztuki w Polsce

Wojciech Szafrański — 2020-02-11

Artykuł przedstawia problem wywozu zabytków za granicę. Analizie została poddana procedura wywozu zabytku na stałe w kontekście kategorii wieku i wartości obiektu. Autorzy prezentują nowy test VOH (Value of Heritage), który może być stosowany przez rzeczoznawców Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pomoże to w dużym stopniu obniżyć ryzyko wydania decyzji nienależycie uzasadnionych czy niekorzystnych dla zachowania narodowego dziedzictwa kultury w Polsce.

Sposoby prawne zakończenia działalności muzeum

Żaneta Gwardzińska — 2020-02-11

Problematyka niniejszego artykułu koncentruje się na zagadnieniach związanych z prawnymi aspektami zakończenia działalności muzeów przez ich organizatorów lub założycieli. Celem poczynionych rozważań było wskazanie różnorodności muzeów na gruncie powszechnie obowiązujących przepisów, w szczególności ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2019 r. poz. 917) oraz ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 498). Zakończenie działalności podmiotu prawnego często związane jest z brakiem środków na dalsze prowadzenie działalności – jego bankructwem. Dlatego w artykule przeprowadzono analizę przepisów prawnych dotyczących likwidacji muzeów i upadłości muzeów przedsiębiorstw sektora kreatywnego. Całość artykułu podsumowują wnioski de lege ferenda oraz de lege lata, które zostały sformułowane na podstawie obserwacji własnych autorki.

Księga inwentarzowa księgozbioru hrabiów Skórzewskich z Lubostronia – zachowana

Ryszard Nowicki — 2020-02-11

Bibliotekę pałacową w Lubostroniu na początku XIX w. założył Fryderyk hrabia Skórzewski. Do 1939 r. stanowiła własność przedstawicieli rodu Skórzewskich. W latach 20. XX w. wartościowy księgozbiór liczył ok. 20 tys. tomów. Zgromadzone materiały piśmiennicze nie były skatalogowane. W artykule udowodniono, że zachowana księga inwentarzowa pochodzi z XIX w. i dotyczy biblioteki lubostrońskiej. Na temat jej istnienia nie znajdziemy żadnej informacji w literaturze przedmiotu.

Praktyczne zastosowanie instytucji safe haven przez dyrektorów muzeów oraz kuratorów

Piotr Lasik — 2020-02-11

Zastosowanie instytucji safe haven jako pomocy dla zagrożonych zabytków stanowi realne wyzwanie dla muzealników w zakresie zarządzania obiektami oraz kuratorów w przedmiocie prezentowania dzieł. Artykuł ukazuje pracę, jaką muszą wykonać dyrektorzy i pracownicy muzeów, by zapewnić ochronę wszystkim przyjętym obiektom, oraz niebezpieczeństwa, jakie z tym się wiążą. Jest to także szansa dla muzeów na przezwyciężenie kryzysu organizacyjnego i finansowego panującego w instytucjach kultury oraz zaangażowanie się w sprawy dotyczące światowego dziedzictwa. Również kuratorzy są odpowiedzialni za właściwe zarządzanie zabytkami. Mają odpowiednią wiedzę na temat obiektów, potrafią zaangażować i uwrażliwić zwiedzających na kwestie związane z ochroną dziedzictwa kulturowego.

Jak młody może być zabytek? 90 lat praktyki polskich służb konserwatorskich

Marek Świdrak — 2020-02-11

Celem artykułu jest omówienie praktyki polskich służb konserwatorskich w zakresie dopuszczanego przez nie minimalnego wieku, jaki pozwalał na wydanie wobec danego obiektu decyzji o wpisie do rejestru zabytków. Rejestr zabytków utworzony został w 1928 r. i kontynuowany jest do naszych czasów, obejmując już ponad 70 tys. pozycji. W ciągu 90 lat jego obowiązywania funkcjonowały trzy definicje zabytków, każda z nich zaś różniła się pod względem konstrukcji pojęcia „zabytek” i oczekiwanej od niego metryki. Autor artykułu prześledził kolejne decyzje o wpisie do rejestru zabytków, wśród których aż do wprowadzenia ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami widoczna była akceptacja dla ochrony obiektów młodych (w latach 90. do rejestru trafił nawet jeszcze nieukończony obiekt). Ustawa przyniosła zaś istotną zmianę w tym aspekcie – po raz pierwszy zaczęto konsekwentnie wymagać wystąpienia dłuższego odstępu czasowego między powstaniem obiektu a wpisaniem go do rejestru zabytków.

Zagrożenie dziedzictwa kulturowego przestępczością – analiza wydarzeń w 2018 roku

Olgierd Jakubowski — 2020-02-11

W artykule przedstawiono wybrane przypadki przestępstw w 2018 r. na tle statystyk Policji, Krajowej Administracji Skarbowej i Straży Granicznej. Warto zauważyć że w roku 2018 weszły w życie nowe systemowe rozwiązania mające ograniczyć zagrożenia dla dóbr kultury. Należy je uwzględniać, badając w przyszłych latach stan bezpieczeństwa dziedzictwa kulturowego. Analizy przypadków przestępstw przeciwko dziedzictwu prowadzone przez autora w latach 2014-2018 pozwalają wskazać na tendencje w działaniach sprawców i określić główne zagrożenia dla zabytków w tym czasie. Komplementarne przedstawienie informacji o zagrożeniu dziedzictwa kulturowego przestępczością jest istotne dla badań mających na celu wypracowanie strategii jego ochrony.

Z prof. Wojciechem Kowalskim rozmawia Alicja Jagielska-Burduk

Alicja Jagielska-Burduk — 2020-02-11